سویا یکی از گیاهان قدیمی بومی آسیا و منچوری چین و ژاپن است . این گیاه همیشه به صورت اهلی دیده شده است این گیاه به عنوان گیاه دانه روغنی از سال 1900 مورد استفاده قرار گرفته است و کشور آمریکا با تولید سالیانه صدها میلیون تن بزرگترین تولید کننده این گیاه می باشد . کشورهای برزیل ، چین ، آرژانتین از بزرگترین کشورهای تولید کننده این دانه می باشند . آمریکا 63% تولید جهانی را به خود اختصاص داده است و این 4 کشور مجموعا 90 تا 95 % تولید را به عهده دارند . سهم جهانی تولید ایران 001/0 در صد است . ( 94 تا 95 درصد روغن کشور از طریق واردات تامین می شود ) .
سابقه کشت و کار سویا در ایران مشخص نیست . فقط در ناحیه گیلان نوعی سویا به نام پشم باقلا یا خرس باقلا کشت می شده است.
در دهه 50 کشت سویا در استان گلستان توسعه چشم گیری یافت و تا امروز 90 تا 95% دانه های روغنی کشور در این استان تولید می شود و میزان تولید سویا در این استان در سال 1380 چیزی نزدیک به 000/200 تن بوده است .
امروزه سویا بیش از 30 تا 35 % تجارت روغن و 70تا 75 % تجارت کنجاله دنیا را به خود اختصاص داده است . دانه سویا 15تا30% روغن و 30تا50% پروتئین دارد و به عنوان مهمترین پروتئین نباتی شناخته شده است .
مورفولوژی سویا :
سویا در نوشته های چین آمده است که از حدود 2800سال قبل از میلاد مسیح در چین جزء 5 گیاه عمده بوده است . ( برنج ، گندم ، ارزن ، جو ، سویا )
سویا از خانواده لگومینوز است 42=x2=n2 کرومزوم دارد ، یکساله است و به صورت اهلی یافت شده است . اهلی شدن آن را به امپراتور شین هوا در سال 1700 سال قبل از میلاد مسیح نسبت داده اند و جد مشترک آنها Glycin Soya بوده است . که نام سویا یا سوژا از آن مشتق شده است . تابع آب و هوای گرم است به نور و آب فراوان نیاز دارد . طول ساقه به 180 سانتی متر می رسد و دو بخش رویشی و زایشی آن بدین شرح است :
مورفولوژی رویشی :
گیاهی است با ارتفاع متوسط تا بلند 75تا180 سانتی متر شاخه بندی به صورت انشعابات زیاد و پراکنده و یا احتمالا به صورت تکشاخه در برخی ارقام مشاهده می شود انشعابات از ساقه اصلی منشاء می گیرد میزان انشعاب بستگی به عوامل محیطی و ژنتیکی از قبیل : طول روز ، فاصله بوته ها از هم ، حاصلخیزی و تراکم دارد .
برگهای سویا به سه نوع دیده می شوند : Cotyle done
1) اولین جفت بر لپه ای یا کوتیل دونی است
2) برگهای بعدی ساده می باشند
3) برگهای بعدی سه برچه ای یا شبدری ظاهر می شوند که تا انتها برگها بدین صورت مشاهده می شوند .
روی برگها کرک و موی زیادی مشاهده می شود . طول کرکها 1 میلی متر فاصله آنها از هم 1 میلی متر و تقریبا 10درصد سطح برگ را شامل می شوند . سطح زیرین برگ دارای روزنه بیشتری از سطح برگ است .
ریشه :
یک ریشه اصلی قوی و تعداد زیادی ریشه های جانبی دارد که عمدتا در لایه های رویی خاک متمرکزند .
ریشه چه که روی ریشه های فرعی بوجود می آید عملیات جذب آب و مواد غذایی را انجام می دهد . همچنین یکسری ریشه نابجا از پائین هیپو کوتیل ظاهر می شود بر روی ریشه سویا مانند سایر گیاهان خانواده نخود ( لگومینوز ) برجستگیهای کروی شکل مشاهده می شود .
که این برجستگیها محل زندگی باکتریهای ریبوزوم ژاپنیکم می باشد . که عملیات تثبیت ازت را در خاک انجام می دهد و در صورت فعال بودن تمامی ریشه را گره دار می کند . اولین غده 10تا15روز پس از کاشت روی ریسه ظاهر می شود و در هنگام بلوغ ریشه کاملا ریشه گره دار می شود .
این باکتریها قادرند علاوه بر نیاز گیاه تا 4 تن محصول در هکتار 180تا200کیلوگرم ازت خالص را به خاک اضافه کنند . نشانه فعال بودن این گره ها آن است که اگر یکی از برجستگیها را برش دهیم باید به رنگ صورتی یا قرمز باشد . سفید بی رنگ و قهوه ای تیره نشان دهنده عدم فعالیت است .
گسترش افقی و عمودی ریشه بر حسب شرایط کشت متغیر است . در خاک هایی که نفوذ خوبی داشته باشند قدرت نفوذ ریشه به 200سانتی متر می رسد ولی اکثرا در عمق 60سانتی متر خاک متمرکزند در حالت زراعی و مزرعه تمرکز ریشه ها بیشتر در لایه های 15سانتی متر خاک است . ساقه در سویا از ساقه مستقیم تشکیل شده که از آن شاخه های جانبی منشعب می شود . هر چه واریته دیر رس تر باشد ساقه ها بلند تر خواهد بود .
مورفولوژی زایشی سویا :
گلدهی و شروع آن در سویا به دو صورت مشاهده می شود که شروع مرحله زایش بر حسب رقم و شرایط محیطی مانند طول روز و دما فرق می کند ولی به طور کلی دو نوع طبیعت رشد در سویا وجود دارد .
1) طبیعت محدود الرشد یا Determminat که گلدهی از بالا به پائین صورت ادامه می یابد .
با شروع گلدهی رشد رویشی متوقف می شود . سویا رقم گرگان 3یانخ رقمی دیر رس و دترمینیت است و رنگ گل آن صورتی است .
2) طبیعت نامحدود الرشد :indeterminat
در این وضعیت گلدهی از گره های پائین شروع شده به گره های بالا ادامه می یابد بعضی همزمان با رشد رویشی گلدهی ادامه می یابد . رقمی مثل ویلیامز با گل های سفید که زود رس است جزء این مورد است هر چه به طرف بالاتر رویم از تعداد گلها کاسته می شود .
بطور کلی گلها در سویا کوچک به رنگهای سفید یا صورتی و به صورت خوشه ای ظاهر می شود محل ظهور گلها محل اتصال برگ به ساقه است ودر خوشه ممکن است گلها به تعداد 8تا35 عدد وجود داشته باشد . دوره گلدهی تحت تاثیر عوامل محیطی مثل دما و طول روز بین 3تا5 هفته طول می کشد و گلها به صورت خود گشتی بوده، دگر گشتی در سویا بسیار کم است بطور معمول در طول دوره گلدهی تعدا برگهایی که تشکیل می شوند 3تا4برابر گلهایی است که به غلاف تبدیل می شوند یعنی 20تا80% گلها ریزش می کنند . معمولا زودترین گل و دیرترین گل تشکیل شده تمایل به ریزش دارد تعداد غلافهایی که تشکیل می شود بستگی به توان و قدرت گیاه در زمان گلدهی دارد تعدا غلافها متغیر است و ممکن است به 400 عدد برسد غلافها کرکدار مستقیم و کمی خمیده اند به رنگ سیاه ، خاکستری و روشن می باشند .
معمولا در هر غلاف 2تا3بذر و به ندرت 4 بذر دارد . میوه به صورت نیام یا دو شکاف باز می شوند و در یک گل آذین ممکن است 2تا20غلاف تشکیل شود وزن هزار دانه آن 20-50گرم و متوسط آن 150گرم است بطور متوسط دانه های سویا 14تا20% روغن و 30تا40% پروتئین دارد .
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 20 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله سویا- (Soya Bean)