چاپ یک اختراع پیر است اما بدرستی آنرا مادر دانایی بشر خوانده اند.
زیر سقف این خانه، ما به چاپ و تکنولوژی، که زاییده همان دانایی است،عشق می ورزیم.
استفاده هوشمندانه از چاپ بهترین ابزار اطلاع رسانی برای بسیاری از شرکتهای کوچک و بزرگ است .
ما می خواهیم با انجام خوب اینکار در آبادانی و رونق دنیای اطراف مان سهیم شویم.
تنها یکسال بعد از حضور جدی چاپ دیجیتال و قبل از بسیاری از شهرهای بزرگ و مدرن، تهران یک چاپخانه دیجیتال داشت. در سال ۱۳۷۶ (۱۹۹۷) خانه چاپ و طرح اولین دستگاه چاپ دیجیتال زایکن را در ایران نصب و راه اندازی کرد.
پس از یک سال چاپ دیجیتال سیاه و سفید و یک دستگاه چاپ دیجیتال رنگی به امکانات خانه چاپ و طرح افزوده شد تا تنها چاپخانه دیجیتال ایران بتواند سرویس های مطمئن تری به مشتریان خود ارائه دهد.
اما چاپ دیجیتال تمام نیاز مشتریان خانه چاپ و طرح نبود. در سال ۱۳۸۰ برنامه راه اندازی کارگاه افست خانه چاپ و طرح پس از یک سال به ثمر نشست. خانه چاپ و طرح بازهم پیشرو بود و اولین دستگاه چاپ افست پیشرفته چهاررنگ هایدلبرگ مدل SM۵۲ با تمام تجهیزات جانبی در خانه چاپ و طرح آغاز به کارکرد. در کنار این دستگاه نیز امکانات کامل یک لیتوگرافی فراهم شد تا خانه چاپ و طرح نه تنها نخستین چاپخانه دیجیتال ایران بلکه مجتمعی بی نظیر در صنعت چاپ ایران باشد.
تجهیز مجدد کارگاه دیجیتال در سال ۱۳۸۳ به سه دستگاه چاپ دیجیتال رنگی زیراکس ۶۰۶۰ Docucolor آنرا به بزرگترین ظرفیت تولید دیجیتال در کشور تبدیل کرد.
امروز امکانات گوناگون خانه چاپ و طرح و وجود هر دو خط تولید دیجیتال و افست به شکل کامل در این مؤسسه هیچ محدودیتی برای شما باقی نمی گذارد. چاپ سفارش شما در هر تیراژی در خانه چاپ و طرح امکان پذیر است.
اختراع فن چاپ درحقیقت به قرن ها پیش از گوتنبرگ، که نامش به عنوان مخترع چاپ در تاریخ به ثبت رسیده است، برمی گردد. آسوریان چند هزار سال قبل از میلاد بر خشت هایی از گل‌رس مهر می‌زدند.
استعمال حروف قابل انتقال نیز میان سال‌ها ی 1051 و 1058 در چین آغاز شد. مخترع این حروف فردی به نام پی‌شنگ بود و حروف هم از گل‌رس ساخته می‌شد. حروف دستی و حروف قلعی که پس از آنها به کارآمد، هیچ یک رواجی نیافت، بر عکس حروف چوبی متداول شد. تا اینکه در سال 1440، گوتنبرگ ظاهرا بدون اطلاع از کار چینی‌ها، حروف قابل انتقال را اختراع کرد و برای هر یک از حروف الفبا یک حرف جداگانه به کار برد. حروف متحرک را چینی‌ها اختراع کردند، ولی گوتنبرگ که حرفه اش زرگری بود، آلیاژ مناسب برای ریخته گری حروف را از سرب و آنتی موآن به دست آورد و سپس نسبت هر یک از این دو فلز را به گونه ای انتخاب کرد که حروف بیش از حد سخت و نرم نباشند. وی برای مرکب چاپ هم فرمول مناسبی یافت و خلاصه با رفع موانع و حل مشکلات عمل چاپ را میسر و اجرایی کرد.
تقریبا 20 سال پس از نخستین تلاش ها ی گوتنبرگ در امر چاپ ،این صنعت با استفاده از سطوح برجسته در ونیز، فلورانس، پاریس و لیون در حدی مختصر و محدود رواج یافت. اما دستگاه چاپ گوتنبرگ، به علت هزینه ها ی بسیار زیاد فقط برای ثروتمندان قابل دسترسی بود و به همین دلیل تا مدت ها ی طولانی استقبال چندانی از آن نشد. 300 سال پس از اختراع دستگاه چاپ گوتنبرگ، نمایشنامه نویسی آلمانی به نام آلوئیس زنه فلدر، چاپ سنگی یا لیتو گرافی را درسال 1796 میلادی اختراع کرد.
هر سنگی که متن یا تصویر با این روش روی آن نقش می بست ، برای چاپ حدود 750 نسخه عملکرد مطلوب داشت و پس از آن نقش روی سنگ قابل چاپ نبود.
اگر چه درباره شروع چاپ سنگی در ایران روایات متعددی وجود دارد، به نظر می رسد چاپ سنگی را برای نخستین بار میرزا صالح شیرازی در تبریز راه اندازی کرد. میرزا صالح که از سوی دولت ایران برای فراگیری هنرهای جدید به اروپا رفته بود، در بازگشت یک دستگاه چاپ سنگی با خود به تبریز آورد که آن را در سال 1250 قمری راه انداخت.
چاپخانه سنگی طی مدت کوتاهی در تهران و بعد اصفهان و سپس سایر شهرهای ایران تاسیس شد و بیش از 50 سال تنها روش چاپ در ایران بود و تا اواخر دوره قاجار ، هر چه در ایران چاپ می شد، به روش چاپ سنگی بود. البته هشت سال قبل از ورود چاپ سنگی به ایران چاپ سربی نیز راه اندازی شده بود، ولی به علت هزینه و زحمت زیاد آن ، پس از ورود چاپ سنگی ، کنار گذاشته شد و بعدها در اواخر دوره قاجار دوباره حروف سربی و استفاده از آن رایج گردید.
طریقه چاپ سربی روش نسبتا ساده ای بود : کاغذ روی صفحه ای متشکل از حروف برجسته سربی و آغشته به مرکب فشرده می شد و بر اثر فشار، حروف بر صفحه کاغذ نقش می بست. حروفچینی روزنامه نیز نخست به صورت دستی انجام می گرفت، ولی بعدها این کار با دستگاه ها یی که معمول ترین آنها «لاینو تایپ» بود، صورت پذیرفت. دستگاه حروفچینی خودکاری لاینوتایپ در سال 1886 میلادی ساخته شد. و بدین ترتیب سرعت چاپ به تدریج فزونی یافت. پیشرفت فناوری کم کم باعث شد دستگاه حروفچینی سربی از دور خارج شود و جای خود را به دستگاه الکترونیکی بدهد.
اولین چاپخانه در ایران در شهر تبریز تأسیس شد. عباس میرزا نایب السلطنه میرزا زین العابدین تبریزی را مامور فراگیری فن چاپ و به راه انداختن نخستین چاپخانه در تبریز کرد.(فرهنگ دهخدا)
میرزا زین العابدین تبریزی به سال ۱۲۳۳ هجری قمری اسباب و آلات چاپ حروفی را به تبریز آورده و تحت حمایت عباس میرزا نایب السلطنه که در آن زمان حکمران آذربایجان بود مطبعه کوچکی برقرار نمود و کتابی مزبور میرزا ابواقاسم فراهانی بود که حاوی قصه‌هایی از جنگ میان دولت ایران و روسیه که در مورخ ۱۲۲۸ هجری قمری (برابر با ۱۸۱۳ میلادی ) با عهدنامه گلستان به پایان رسیده بود.(تاریخ هیجده ساله آذربایجان -احمد کسروی )
دکتر فهیمه باب الحوائج در کتاب «آشنایی با مبانی چاپ و نشر» خود می‌نویسد : "عباس میرزا ولیعهد فتحعلیشاه چند تن از ایرانیان را به اروپا گسیل کرد تا صنعت چاپ را بیاموزند. سپس دستور داد که از روسیه ماشین چاپ وارد کنند . در سال ۱۸۱۶ میلادی هنرمند آذربایجانی میرزا زین العابدین تبریزی یکی از همین ماشین‌ها رابه کار گرفت . دومین مطبعه که به ایران وارد شد مطبعه سنگی است که آن نیز در تبریز دایر شده‌است . جای تعجب است که مطبعه نخستین پس از کار کردن دیگر معمول نشد و مطبعه سنگی جای آن را گرفت .(فرهنگ دهخدا)
شاید علت جایگزینی مطبعه سنگی به وجای مطبعه سربی این باشد که افرادی مطبعه سربی و حروف آن را با نظر بدبینی نگاه می‌کردند و علامت کفر می‌دانستندویا چون حروف ما فارسی بود با حروف سربی در آن زمان نمی‌توانستیم تنوع در خطوط داشته باشیم در صورتی که در مطبعه سنگی از خوشنویسان کمک گرفته می‌شد. علی قاضی زاده در کتاب تبریز شهر اولین‌ها می‌نویسد : سخت گیری‌های کهنه پرستان باعث شده بود که به سبب گرانی طولانی و سخت بودن چاپ سنگی چاپ کتب و مطبوعات بسیار گران تمام شده و در نتیجه سال‌ها انتشار کتاب و نشریه با دشواری‌های فراوان همراه باشد.
متاسفانه این چاپخانه‌ها همیشه مورد بغض و کینه کوته اندیشان بود و در هر فرصتی که به دست می‌آوردند این مکان‌های فرهنگی را غارت می‌کردند . به گونه‌ای که کسروی می‌نویسد : مستبدین حروف سربی چاپخانه امید ترقی را ذوب کرده و به صورت گلوله در آورده و به روی این ملت بیچاره انداختند.
حسین امید در کتاب اولین‌ها می‌نویسد: در میان مطابع سنگی معروف تبریز می‌توان مطبعه سنگی علمیه ( چاپ سنگی علمیه )را نام برد که به‌وسیله حاج زین العابدین که به نام حاجی حاج آقا علمیه مشهور بود(نوه حاج میرزا زین العابدین تبریزی ) در سال ۱۲۹۰ هجری شمسی تأسیس یافته و این مطبعه در چاپ کتب مختلف خدمات مهمی انجام داده‌است .
( حدود نود سال پس از تأسیس اولین چاپخانه در تبریز نوه حاج زین العابدین ( کسی که اولین چاپخانه سنگی و سربی را در ایران و تبریز دایر کرد)بنام زین االعابدین مطبعه چی که پس از زیارت مکه به نام حاجی حاج آقا معروف و هنگام گرفتن شناسنامه نام علمیه را برخود انتخاب نمود. وی ماشین چاپی از اروپا خریداری کرده و از طریق کشور مصر وارد بندراستانبول در ترکیه فعلی نمود و ازاین بندر توسط چهل گاومیش به تبریز منتقل کرد . حاجی حاج آقا علمیه همرا با دستگاه‌های چاپ سنگی خود هشت تن از متخصصین صنعت چاپ را نیز از کشور آلمان برای نصب و آموزش این دستگاه‌ها به تبریز آورد.
این آلمانی‌های متخصص صنعت چاپ در منزل مسکونی حاجی حاج آقا که ماشین‌های چاپ نیز در قسمتی از این خانه ۲۲۰۰ متر مربعی دایر شده بود ساکن شدند.
دختر حاجی حاج آقا علمیه اظهار می‌دارند که : زمان حمل گاومیش‌های حامل دستگاهای چاپ از کوچه‌های تنگ و باریک محله منجم تبریز به اجبار دیوارهای تعداد زیادی از خانه‌های همسایه‌ها را فرو ریخته و خراب کردند که حاجی حاج آقا هزینه بازسازی دیوارهای فرو ریخته را نیز متحمل شدند.گفتنی است که نوه‌های حاجی حاج آقا علمیه اغلب به کار آبا و اجدادی خویش روی آورده‌اند و در صنعت چاپ ایران مشغول به فعالیت هستند .
چاپ سربی. این نوع چاپ که به آن چاپ حروفی و چاپ برجسته نیز می‌گویند، از کنار هم نهادن حروف سربی و منعکس ساختن آن بر کاغذ به‌وجود می‌آید. در آغاز ورود فن چاپ به ایران، چاپ سربی را، به اعتبار واژه لاتینی آن، تیپوگرافی[1] می‌نامیدند. در کتاب معرفه‌البدایع فی‌الفنون و الصنایع چاپ 1324 ق. تیپوگرافی چنین توصیف شده است: "حروفات چاپ را تیپ نامیده و چون عمل چاپ حکم کتابت را دارد لهذا چاپخانه را ]محل [تیپوگرافی (یعنی با تیپ نوشتن) و کارگران را تیپوگراف می‌نامند یعنی حروف‌چین..." (:4 375-376). نخستین گام اساسی در پیشرفت فن چاپ، اختراع چاپ با حروف متحرک فلزی بود که گوتنبرگ آلمانی در سال 1450 م.، صنعت چاپ را از شکل متداول چوبی به‌صورت سربی درآورد. "نخستین کتاب عربی که در جهان چاپ شد قانون ابن‌ماسویه، پزشک معروف ایرانی، در 876 ق./ 1471 م. و کلیات ابن‌سینا در 889 ق./ 1484 م. در شهر ونیز ایتالیا بوده است. نخستین متن فارسی چاپ‌شده در جهان، کتاب مقدس تورات است که به چهار زبان و به خط عبری در سال 953 ق. در استانبول انجام شد. اولین کتابی که به خط فارسی در جهان منتشر گردید کتاب سیرت مسیح است که در سال 1094 ق./ 1639 م. در شهر لیدن هلند طبع شده است (:8 23). ظاهراً قدیمی‌ترین کتاب‌هایی که به زبان فارسی در جهان به طبع رسیده دو کتاب به نام‌های داستان مسیح و داستان سن پیدرو است که هر دو با ترجمه لاتینی در 1094 ق./ 1639 م. در شهر لیدن طبع شده است (26:1).
در اواسط قرن 11 ق.، در عهد صفویه، گروهی از بازرگانان ایرانی، که از ارامنه اصفهان و ساکن آمستردام بودند، ابتدا حروف زبان ارمنی را تهیه و سپس چاپخانه‌ای را خریداری و وارد جلفای اصفهان کردند. در سفرنامه تاورنیه آمده است که یکی از ارامنه جلفا که یعقوب ژان نام داشت و نجّار بود در 1051 ق./1641 م. چاپخانه‌ای از اروپا خریداری و وارد جلفا کرد که بعضی از دعاها و رسائل و اوراد مذهبی با این دستگاه به‌چاپ رسیده است. پیش از ورود این مطبعه، کتابی در جلفای اصفهان با عنوان حیات اجداد روحانی[2] توسط خاچاطور، خلیفه وقت ارامنه در کلیسای وانک جلفای اصفهان، به‌چاپ رسیده است.
نخستین مطبعه سربی در ایران که اقدام به چاپ کتاب با حروف الفبای فارسی و عربی کرد به‌دستور عباس میرزا نایب‌السلطنه و به همّت میرزا زین‌العابدین تبریزی در تبریز دایر شد. رساله جهادیه تألیف میرزا نایب‌السلطنه عیسی قائم‌مقام به‌عنوان نخستین کتاب چاپ سربی، در سال 1233ق. به استادی محمدعلی بن حاجی محمدحسین آشتیانی از شاگردان میرزا زین‌العابدین در مطبعه تبریز به‌چاپ رسیده است.
رساله دیگری به نام فتح‌نامه تألیف میرزا ابوالقاسم قائم مقام ثانی (فرزند قائم مقام اول) در همان سال، در مطبعه سربی تبریز به چاپ رسید. این رساله درباره شرح فتوحات عباس میرزا و عهدنامه گلستان (16 ذیقعده 1228 ق./ 12 اکتبر 1813 م.) است.
هوتم شیندلر که در سال 1879م. مأمور شد میان تهران و مشهد ارتباط تلگرافی برقرار کند، نسبت به سایر مسائل نیز توجه خاصی داشت؛ از جمله، کتابی درباره مطبعه‌های ایران و کتب چاپ‌شده در فاصله سال‌های 1233 تا 1260 ق. نوشته که در بخش تیپوگرافی آن می‌گوید که در سال 1233 ق. شخصی به نام زین‌العابدین تبریزی تحت حمایت عباس میرزا نایب‌السلطنه مطبعه کوچکی را راه‌اندازی کرد. کتابی به نام فتح‌نامه در آن چاپ شد، و این کتاب نخستین کتابی بود که در ایران به حروف عربی طبع می‌شد. مجتبی مینوی می‌گوید: "نمی‌دانم که رساله جهادیه همان فتح‌نامه است یا کتاب دیگری میباشد" (:7 317).
در سال 1240 ق. میرزا زین‌العابدین، که در کار خود خبره و شهره بود، به امر فتحعلی شاه به تهران فراخوانده شد تا، به‌کمک منوچهر خان معتمدالدوله، اولین چاپخانه سربی دارالخلافه طهران را راه‌اندازی کند. در انتهای کتاب مآثرالسلطانیه چاپ سربی سال 1241 ق. اشاره به میرزا زین‌العابدین شده است که در دارالخلافه طهران مشغول انطباع بوده است. نخستین کتابی که در مطبعه طهران به طبع رسید حیاه‌القلوب محمد باقر مجلسی در سال 1240 ق. /1824 م بود.
اصفهان، بعد از تبریز و طهران، سومین شهری بود که در زمان حکومت منوچهرخان معتمدالدوله صاحب مطبعه سربی شد. بر طبق کتب موجود، اولین کتابی که در اصفهان چاپ سربی شده رساله حسینیه ترجمه ملاّ ابراهیم گرگین استرآبادی به سال 1246 ق. بوده است.
فعالیت چاپخانه‌های تبریز، طهران، و اصفهان که با اولین کتاب چاپی در سال 1233 ق. در دارالسلطنه تبریز شروع شده بود، با طبع آخرین کتب چاپی سال 1269 ق. چون طوفان‌البکا از محمد ابراهیم‌بن محمد باقر جوهری در دارالخلافه طهران به پایان رسید. پس از آن، کتاب‌های چاپ سربی جای خود را به کتاب‌های چاپ سنگی* سپرد. از مهمترین عوامل توقف چاپ سربی می‌توان علاقه و توجه مردم ایران را به هنر خوشنویسی و خطاطی دانست. ادوارد یاکوب پولاک، معلم طب دارالفنون، که پس از مرگ کلوکه در سال 1272 ق. طبیب مخصوص شاه شده بود در سفرنامه خود می‌گوید: "مطبعه یا باسمه در آغاز این قرن توسط عباس میرزا نایب‌السلطنه به تبریز وارد شد؛ منتها حروف مطبعه به مذاق ایرانی‌ها خوش نمی‌آید، زیرا این حروف در خط مستقیم قرار نمی‌گیرند و گاه بالا و گاه پایین خط مستقیم واقع می‌شوند. به همین دلیل هم هست که یک انجیل فارسی که به‌صورت عالی در اروپا به طبع رسیده است نظرشان را نمی‌گیرد و آن را نازیبا می‌شمارند. به همین دلیل، کتب اندکی به این صورت طبع شده ولی لیتوگرافی یا چاپ سنگی در عوض نضج بیشتری گرفت" (193:2).
از عوامل دیگر توقف چاپ سربی، می‌توان دشواری کار، بروز اغلاط فراوان چاپی، خراب شدن دستگاه‌ها، و عدم امکان تعمیر آنها را ذکر کرد و اینکه حروف سربی را می‌بایست از فرنگ می‌خریدند و احتیاج به ارز خارجی داشت، ولی سنگ مرمر، که در چاپ سنگی مصرف داشت، از ایران تهیه می‌شد.
پس از برچیده شدن چاپخانه‌های سربی و رواج چاپ سنگی، 22 سال طول کشید تا بار دیگر چاپ سربی در ایران رواج یافت. در سال 1290 ق.، ناصرالدین شاه، در سفر خود به فرنگ، از استانبول یک دستگاه چاپ سربی با حروف عربی و لاتینی خرید و راهی طهران کرد. ولی "در طهران اهمال شده و در بوته تعویق ماند" (:3 14). و "تا بازگشت ناصرالدین شاه از سفر اول اروپا، کسی درصدد احیای صنعت چاپ سربی برنیامد. چاپخانه سربی جدید عهد ناصری را هم که برای چاپ روزنامه ایران آورده بودند به‌زودی شکست و از کار افتاد ..." (:6 210). چاپخانه سربی دیگری در حدود سال 1296 ق. در طهران دایر و پس از مدتی تعطیل شد و آخرین بار در حدود سال 1314 ق. چاپخانه سربی در تهران تأسیس گردید و دنباله آن تا امروز ادامه یافت (209:5).
به‌طور کلی، نظر مورخان آن است که دستگاه‌ها عمدتاً خراب بوده و اطلاع مشخصی از آنچه در همین دوره به چاپ سربی منتشر شده باشد ارائه نشده است، حال آنکه ارائه نمونه‌ای از کتب چاپی موجود، بعضی از این اطلاعات را نشان می‌دهد؛ از جمله کتب چاپ سربی عبارتند از :روزنامه سفر فرنگستان ناصرالدین شاه، چاپ 1291 ق. در دارالطباعه دولتی طهران؛ کتاب الفاظ متشابهه متداوله در زبان فرانسه محمدحسن خان اعتمادالسلطنه، چاپ 1300 ق. در دارالطباعه خاصه همایونی؛ کتاب مقالات علمی و سیاسی محمد نصیر فرصت شیرازی، چاپ 1305 ق. در مطبعه خورشید طهران؛ و کتاب تفاحیه اثر ارسطو ترجمه بابا افضل کاشانی، چاپ 1311 ق. که در مطبعه خورشید به چاپ سربی در آمده است. بدین ترتیب، تاریخ کتاب‌های چاپ سربی نشان می‌دهد که قبل از تاریخ 1314 ق.، دستگاه‌های ماشین چاپ سربی دولتی و غیردولتی پیش از فعال شدن و استمرار کار چاپ مشغول فعالیت و طبع کتب بوده‌اند.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 12 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله تاریخ چاپ