دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:Word (قابل ویرایش و آماده پرینت)
تعداد صفحه17
فهرست مطالب ندارد
بیش از یکصد آیه از قرآن کریم به مصلح کل حضرت بقیةالله (ارواحنا فداه) تفسیر و تأویل شده است. علامه بزرگوار، ملا محمد باقر مجلسى در دائرةالمعارف بزرگ شیعه، بحارالانوار هفتاد آیه را به استناد احادیث اهل بیت عصمت و طهارت(ع)، درباره ظهور یکتا بازمانده از حجتهاى حضرت احدیت نقل کرده است.
همچنین برخى از بزرگان، کتاب هایى را در این زمینه به رشته تحریر در آوردهاند که از آن جمله کتاب المحجة فیما نزل فى القائم(عج) تألیف محدث بزرگ سید هاشم بحرانى است که شامل 120 آیه است که به استناد احادیث معصومان(ع)، به ظهور مهدى(عج) تفسیر شده است. کتابهاى نفیس دیگرى نیز وجود دارند، که در اینجا به نقل پارهاى از آنها بسنده مىکنیم:
در قرآن کریم درباره مسائل آینده دوران، حوادث آخرالزمان، استیلاى خوبى و خوبان بر جهان و حکومت یافتن صالحان، گاه به اشاره و گاهى به تصریح سخن گفته شده است.
از طرفى، قرآن کریم، ظهور آن منجى موعود را با آرزوها و فطرت حقطلبانه و عدالت خواهانه بشر پیوند زده است. در طول تاریخ، انسان همیشه در آرزوى تحقق حکومتى صالح و دور از ظلم و بىعدالتى بوده است. قرآن حکیم در معرفى حکومت حضرت مهدى(عج) و موعود آخرالزمان، روى این خواست فطرى انسان انگشت گذاشته است، همچنین ب
بیش از یکصد آیه از قرآن کریم به مصلح کل حضرت بقیةالله (ارواحنا فداه) تفسیر و تأویل شده است. علامه بزرگوار، ملا محمد باقر مجلسى در دائرةالمعارف بزرگ شیعه، بحارالانوار هفتاد آیه را به استناد احادیث اهل بیت عصمت و طهارت(ع)، درباره ظهور یکتا بازمانده از حجتهاى حضرت احدیت نقل کرده است.
همچنین برخى از بزرگان، کتاب هایى را در این زمینه به رشته تحریر در آوردهاند که از آن جمله کتاب المحجة فیما نزل فى القائم(عج) تألیف محدث بزرگ سید هاشم بحرانى است که شامل 120 آیه است که به استناد احادیث معصومان(ع)، به ظهور مهدى(عج) تفسیر شده است. کتابهاى نفیس دیگرى نیز وجود دارند، که در اینجا به نقل پارهاى از آنها بسنده مىکنیم:
در قرآن کریم درباره مسائل آینده دوران، حوادث آخرالزمان، استیلاى خوبى و خوبان بر جهان و حکومت یافتن صالحان، گاه به اشاره و گاهى به تصریح سخن گفته شده است.
از طرفى، قرآن کریم، ظهور آن منجى موعود را با آرزوها و فطرت حقطلبانه و عدالت خواهانه بشر پیوند زده است. در طول تاریخ، انسان همیشه در آرزوى تحقق حکومتى صالح و دور از ظلم و بىعدالتى بوده است. قرآن حکیم در معرفى حکومت حضرت مهدى(عج) و موعود آخرالزمان، روى این خواست فطرى انسان انگشت گذاشته است، همچنین بر این نکته تأکید کرده که اعتقاد به موعود آخرالزمان تنها به شیعیان و مسلمانان اختصاص ندارد، بلکه تمام پیامبران گذشته، بشارت فرا رسیدنش را دادهاند. قرآن ایشان را به عنوان منجى و ذخیره الهىِ همه انسانهاى مستضعف درسراسر جهان معرفى مىکند. او را به عنوان شخصیتى که فراتر از هرمذهب و ملیتى براى مردم کل جهان مطرح و قیامشان جهانى است، یادمىکند. در اینجا از دریاى نور قرآن بهره مىگیریم:
بقیة الله:
(بقیَّةُ اللّه خَیْرٌ لَکُمْ اِنَّ کُنْتُمْ مُؤمِنین)(1)؛
بقیة الله براى شما بهتر است اگر مؤمن هستید.
امام صادق(ع) فرمود:
اوّلین سخنى که پس از ظهور مىگوید این آیه است و مىفرماید: من بقیة الله و حجتش و خلیفهاش بر شما هستم، پس هیچ مسلمانى بر او سلام نمىکند، جز این که مىگوید، سلام بر تو اى بقیة الله در روى زمین.(2)
امر الله:
(أتى أمْرُ اللّه فَلا تَسْتَعْجِلُوه...)(3)؛
امر خدا فرا رسید، پس تقاضاى تعجیل آن نکنید.
این هشدارى است که قلبها را از جا مىکند، هشدارى است که جبرئیل امین در روز ظهور حضرت حجت فریاد بر مىآورد و تمام خلایق صدایش را مىشنوند، اینچنین امام صادق(ع) ما را خبر داده است که پس از این هشدار الهى، منادى در آسمان و زمین صدا مىزند: «اى آفریدگان پروردگار! این مهدى آل محمد است! با او بیعت کنید و مخالفتش ننمایید.»(4)
وارثان زمین:
(أَنَّ الاَرْضَ یَرِثُها عِبادى الصَّالِحُون)(5)؛
این زمین را بندگان شایسته من به میراث خواهند برد.
تأویل «عبادى الصالحون» امام زمان(عج) و یاران او هستند.(6)
نصر خدا:
(وَ لَئِنْ جاءَ نَصَرٌ مِنْ رَبِّکِ لَیَقُولُنَّ اِنّا کُنّا مَعَکُم)(7)؛
چون از سوى پروردگارت مددى رسید، مىگویند، ما نیز با شما بودهایم.
تأویل «نصر من ربّک» امام زمان(عج) است.(8)
نور پروردگار:
(وَ اَشْرَقَتِ الارْضُ بِنُورِ رَبِّها)(9)؛
و زمین به نور پروردگارش روشن شد.
تأویل «و اشرقت الارض»، در زمان ظهور امام زمان(عج) است.(10)
نصرت الهى:
(وَ لَمَنْ اِنْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولئکَ ما عَلَیْهِم مِنْ سَبِیل)(11)؛
بر کسانى که پس از ستمى که بر آنها رفته باشد انتقام مىگیرند ملامتى نیست.
تأویل «و لمن انتصر» امام زمان(عج) و یاران او هستند.(12)
نزدیکى رستاخیز:
(اِقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ القَمَرُ)(13)؛
رستاخیز نزدیک شد و ماه دو پاره گردید.
تأویل «السّاعه» ظهور امام زمان(عج) است.(14)
نور الله:
(یُریدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِاَفْواهِهِمْ وَ اللّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونْ)(15)؛
مىخواهند نور خدا را با دهانهایشان خاموش کنند، ولى خدا کامل کننده نور خویش است، اگر چه کافران را ناخوش آید.
تأویل «والله مُتِّم نورِه» به وسیله امام زمان(عج) است.(16)
روشنایى روز:
(وَالنَّهارِ اِذا تَجَلّى)(17)؛
سوگند به روز آنگاه که آشکار شود.
تأویل «النهار» امام زمان(عج) است.(18)
طلوع فجر:
(سَلامُ هِىَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْر)(19)؛
شب قدر تا طلوع بامداد همه سلام و درود است.
تأویل «مطلع الفجر» زمان ظهور امام زمان(عج) است.(20)
تفسیر چند آیه درباره وجود مقدس امام زمان(عج)
یاران خدا
(اَلَّذینَ إنْ مَکَّنّاهُمْ فِى الأرضِ أقامُوا الصَّلوةَ وَ اتُواالزَّکوةَ وَ أمِروا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهْوا عَنْ الْمُنْکَرِ وَ لِلّهِ عاقِبَةُ الأُمُورْ)(21)؛
اینها (یاران خدا) کسانى هستند که هر گاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، نماز بر پا مىدارند و زکات مىپردازند و امر به معروف و نهى از منکر مىکنند و پایان همه کارها از آنِ خداست.
در بررسى آیه نکات زیر مورد اهمیت است:
- موقعیت آیه:
قبل از این آیه، خداوند مطالبى را درباره دفاع از مظلومان و قدرت خود بر یارى آنها بیان کرده، سپس در فایده دفاع مىفرماید: اگر دفاع نباشد، عبادتگاه و مساجدى که در آن یاد خدا مىشود از بین مىرود. در پایان تأکید مىکند: کسانى که خدا را یارى مىکنند خداوند نیز آنها را یارى مىکند و هنگامى که با یارى خداوند پیروز و حاکم زمین شوند، اجراى احکام الهى را سر لوحه برنامه خود قرار داده و دین الهى را حاکمیت مىبخشند.
- برنامه عملى یاوران خدا:
اینها از پیروزى، هم چون خود کامگان، غرور، مستى و دنیاطلبى را شیوه خود نمىکنند تا این که خود طاغوت جدیدى شوند، بلکه زندگانى صالحانه توأم با اصلاح خود، جامعه و رضایت خداوند را فراهم مىسازند. برنامههاى اصلى آنها در سه امر زیر است:
الف) بر پاداشتن نماز:
یعنى حاکمیت توحید و ایجاد روح معنویت وتزکیهنفس که راه کمال نفسانى را بر انسان هموار مىکند. البته مراد نمازىاست که به دلیل رعایت تمام شرایط ظاهرى و معنوى، انسان را از فحشا و منکر باز دارد و مقبول حضرت حق گردد. چنین نمازى اطاعت، خشیت و تقواى الهى را در همه شئون زندگى فراهم ساخته و نتیجه آن کامیابى است.
ب) پرداختن زکات:
که از دو جنبه ارزشمند است: 1. هم دلى و هم راهى با مردم و زدودن فقر و اصلاح اقتصادى در جامعه؛ 2. زدودن حرص، بخل و مال پرستى از وجود انسانها و جایگزینى روح ایثار و هم دردى. تا بخل در انسانهاست راه سعادت و رستگارى به روى آنها بسته است.
(وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئکَ هُمْ الْمُفْلِحُونَ)(22)؛
و هر کسى جان خود را از بخل حفظ کند، او رستگار است.
در حکومت صالحان زکات به همان صورتى که واجب شده پرداخت مىشود و به مصارف واقعى خود مىرسد.
ج) امر به معروف و نهى از منکر:
یکى دیگر از وظایف یاوران دین خدا در زمان حکومت، ترویج تمام خوبىها و اوامر الهى در میان همه مردم است. تمام کوشش آنها زدودن بدىها و گناهان در جامعه است. در چنین حکومتى، اسلام و مسلمین چنان عزیز و کفار و منافقان چنان ذلیلند که صالحان به دلیل اطاعت از فرمان خدا و ترک معصیت تمسخر نمىشوند و هر انسانى خود را در برابر دیگران مسئول مىبیند.
- مصداق آیه:
امام صادق(ع) در ذیل همین آیه مىفرماید:
فهذه لِآل محمّد(ص)آخر الآیة، و المهدی و أصحابه یملکهم الله مشارق الأرض و مغاربها، و یظهرالدین و یمیت الله به و الصحابة البدع و الباطل کما أمات الشقاة الحقّ، حتى لا یرى أین الظلم و یأمرون بالمعروف و ینهون عنالمنکر؛(23)
این آیه تا آخر آن درباره آل محمد و مهدى و اصحاب اوست که مشرقها و مغربهاى زمین را تصاحب مىکند و دین پیروز مىشود و خداوند به وسیله او و اصحابش بدعتها و باطل را مىمیراند، همانطور که اشقیا اهل حق را از بین بردند، بهگونهاى که ظلم در هیچ جا دیده نمىشود و امر به معروف و نهىاز منکر مىکنند.
انقلاب مستضعفان
(وَ نُریدُ أن نَمُنَّ عَلَى الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا فِى الأرْضِ وَ نَجْعَلَهُمُ أئِمّة وَنَجْعَلَهُمُ الْوارَثین)(24)؛
ما مىخواهیم تا به مستضعفانِ زمین منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان زمین قرار دهیم.
قرآن کریم در آیاتى چند محورهاى با اهمیتى را بیان کرده که یکى از آنها طبقه مستضعف است. در طول تاریخ (به جز دوران کوتاهى، آن هم در جوامع خاص) قدرت مالى، سیاسى و نظامى همواره در دست طبقات مستکبر، برترى طلب و سلطهجو بوده است. آنها با دست یازى به منابع ثروت و کالاها، سلطه خود را بر خلق خدا استوار مىساختند. اما طبق وعدههاى قرآنى این جریان ناهنجار، بهطور اصولى و واقعى و نه شعارى و ادعایى، در انقلاب نهایى تاریخ، راه نیستى مىپوید و طبقه قدرتمند از اریکه قدرت به زیر کشانده مىشود و ضعیفان و فرو دستان، مراکز قدرت را در دست گرفته و به راستى حاکم مىشوند. این انقلاب مانند انقلاب و رستاخیز قیامت است، چنانکه در قیامت به راستى نیکان و انسانهاى وارسته به منزلت و جایگاه شایسته خویش دست مىیابند و انساننماها سقوط مىکنند و به کیفر مىرسند. قرآن در اینباره مىفرماید: (خافِظَةٌ رافِعَة)(25).
همانطور که انقلاب قیامت، گروهى را بالا مىبرد و گروهى را از اریکه قدرت به زیر مىکشد، انقلاب جهانى و نهایى موعود آخرالزمان نیز چنینمىکند؛ یعنى بدون هیچ کم و کاست و یا سهل انگارى و چشم پوشى، سلطه طلبان قدرتمند را به زیر افکنده و فرو دستان محروم را بر مراکزقدرت حاکم مىسازد. در پرتو تعالیم خاص و ناب آن معلم الهى، توحید راستین آموزش داده شده و راه مستقیم الهى روشن مىشود، خداشناسى و خداجویى به اوج شکوفایى مىرسد و این است معناى انقلاب راستین و رابطه انسان باخدا.
اساساً حاکمیت مستضعفان که بهمعناى حاکمیت معیارهاى درست انسانى است، تحوّلاتى ریشهاى درهمه ابعاد زندگى پدید مىآورد و در نتیجه، زندگى راه درست خویش را مىیابد و انسانها همه به شایستگى زندگىمىکنند.
دین خدا در همه ابعاد حیات انسانى، نقش اصلى را بر عهده دارد و مادیت و معنویت و بُعد این دنیایى و آن جهانى زندگى انسان را سامان مىدهد. دین در متن زندگى مردم است نه جدا از آن؛ این موضوع در اصل عقیده به مهدویت کاملاً نهفته است؛ موعودى که براى گسترش عدالت در جوامع انسانى قیام مىکند و اوضاع ستمبار و آشفته زندگى بشرى را از میان مىبرد، دنیاى مردم را به نظم مىآورد و آخرت ایشان را نیز اصلاح مىکند.
بنابر این اندیشه، حذف دین از زندگى دنیایى و تبعید دین به حوزه مسائل آخرتى، با عقیده به موعود آخرالزمان، بهکلى ناسازگار است، چون بیشترین تأکیدى که در تعالیم اسلامى شده موضوع عدالت اجتماعى در حکومت آخرالزمان است نه اصل خدا باورى یا پرهیز پیشگى شخصى و درونى و روحى.(26)
محبت به امام زمان(عج)
محبت و عشق به امام زمان(عج) در حقیقت، همان محبت به خداست: «مَنْ أحَبَّکُمْ فَقَدْ أحَبَّ اللّه».
به این محبت در احادیث و روایات امامان معصوم(ع) از طریق عامه و خاصه تأکید شده است، چنانکه زمخشرى از مشاهیر علماى عامه و صاحب تفسیر کشاف در تفسیر آیه (قُلْ لا أَسْئَلُکُمْ عَلَیه أجْرَاً اِلاّ الْمَوَدَّةَ فى الْقُرْبى) این حدیث را نقل مىکند:
رسول خدا(ص) فرمود: هر که با دوستى آل محمد بمیرد شهید مرده است، هرکه با دوستى آل محمد بمیرد بخشوده از عذاب مرده است، هر که با دوستى آلمحمد بمیرد توبه کار مرده است، هر که با دوستى آلمحمد بمیرد مؤمن کامل مرده است، هر که با دوستى آلمحمد بمیرد فرشته مرگ او را بشارتمىدهد و سپس منکر و نکیر نیز او را به بهشت بشارت مىدهند، هرکه با دوستى آلمحمد بمیرد او را معزز و محبوب به سوى بهشت مىبرند، هر که با دوستى آلمحمد بمیرد خداوند قبر او را زیارتگاه فرشتگان رحمت قرار مىدهد و دو در به سوى بهشت از آن گشوده مىشود.
اما هر که با دشمنى آل محمد بمیرد، روز قیامت در حالى وارد مىشود که برپیشانى او چنین نوشته شده است: مأیوس از رحمت خدا!
هر که با دشمنى آل محمد بمیرد کافر مرده است، هر که با دشمنى آل محمد بمیرد بوى بهشت را استشمام نمىکند.(27)
بنابر این، محبت به اهل بیت داراى ارزش و اعتبار والایى است، تا آنجا که در برخى روایات آمده که از همه عبادتها بالاتر است.
امام صادق(ع) مىفرماید:
(إنَّ فَوقَ کُلِّ عِبادَةٍ، عِبادَةٌ وَحُبَّنا أهْلَ الْبَیتِ أفْضَلُ العِبادَة)(28)؛
بالاتر از هر عبادتى، عبادتى است و محبت ما اهل بیت برترین عبادت هاست.
این محبت است که با سرعتِ تمام صفات «محبوب»، را به «محب» مىرساند. وقتى فردى محب انسان کاملى، مانند حضرت حجت(عج) مىشود طبیعى است که لازمهاش پیروى محب از محبوب و متصف شدن به صفات محبوب است.
وَ قُلْ جاءَالْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ إنَّ الْباطِلَ کانَ زَهُوقاً؛(29)
و بگو حق فرا رسید و باطل مضمحل و نابود شد که همانا باطل نابود شدنى است.
یکى از آرزوهاى دیرین بشر، بر چیده شدن بساط ظلم و بیدادگرى و حکمفرمایى صلح و آرامش و اجراى عدالت در سراسر جهان است.
این اندیشه، هماهنگ با سرشت انسان است، به همین دلیل، هرگاه زمینه قیام فراهم شود به مبارزه با حکومت ظلم و جور مىپردازند. این آیه نوید پیروزى قطعى آمدن حق و هلاکت باطل را مىدهد، چون هرگاه بخواهند خبر قطعى از وقوع عملى دهند با فعل ماضى «جاء» مىآورند.
مصداق آیه:
از مصادیق مهم این آیه ظهور حضرت مهدى(عج) است، همچنانکه روایت شده: وقتى حضرت قائم(عج) تولد یافتند بر روى بازوى راست ایشاناین آیه نوشته شده بود.(30) از امام باقر(ع) درباره این آیه چنین روایت شده است:
إذا قامَ الْقائِمُ ذَهَبَتْ دَولَةُ الباطِلِ؛(31)
وقتى قائم قیام کرد حکومت باطل از بین مىرود.
استاد شهید مرتضى مطهرى پیروزى نهایى اهل حق را چنین وصفمىکند:
ظهور مهدى موعود حلقهاى است از حلقات مبارزه اهل حق و اهل باطل که به پیروزى نهایى اهل حق منتهى مىشود.(32)
چشمه همیشه جوشان الهى
(ألَمْ تَرَ أنَّ اللّهَ أنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَسَلَکَهُ یَنابیعَ فِى الاْرضِ ثُمَّ یُخْرِجُ بِهِ زَرْعاً مُخْتَلِفَاً ألْوانُهُ)(33)؛
آیا ندیدهاى که خداوند از آسمان آبى فرستاد، سپس آن را به چشمههایى در زمین راه داد، آنگاه به وسیله کشتزارى که رنگهاى آن گوناگون است، بیرون مىآورد.
آب مهمترین عامل زندگى مادى بشر است؛ اما روح انسان نیز نیاز به چشمهاى دارد که او را از کوثر زلال معارف الهى سیراب مىکند. انبیا و اولیاى الهى با نور هدایت خود براى رهایى مردم از تاریکىها از هیچ کوشش و تلاشى دریغ نکرده و هر کدام مانند سرچشمهاى هستند که روح مردم را سیراب مىکنند. در زیارتى از امام صادق(ع) خطاب به حضرت على(ع) آمده است:
اَلسَّلامُ عَلَیک یا... مظهرالْماء الْمَعینِ؛(34) سلام بر تو اى مظهر آب روان!
بنابر این، ظاهر کلام مربوط به آب جارى است که مایه حیات موجودات زنده است و باطن آن مربوط به وجود علم امام و عدالت جهان گستر اوست که آن نیز مایه حیات جامعه انسانى است.(35) آب وسیلهاى براى زدودن پلیدىهاى ظاهرى است. امامان معصوم(ع) نیز وسیلهاى براى پاک کردن انسانها از پلیدىهاى درونى و شرک و جهل و گناهاند.
با ختم نبوت و سپرى شدن حیات امامان معصوم(ع)، دوران غیبت فرارسید، این دوران همچون آبى است که براى ذخیره به زمین فرو مىرود. بهامید روزى که با فراهم شدن زمینه جامعه براى پذیرش آن، این ذخیره الهى جوشش کند و تشنگان واقعى معرفت را سیراب نماید.
ابوحمزه از امام صادق(ع) چنین سؤال مىکند: آیا زمین بدون امام باقىمىماند؟ حضرت فرمودند:
لَوْ بَقیتِ الأرضُ بِغَیْرِ إمامٍ لَساخَتْ؛(36)
اگر زمین بدون امام باشد (اهل) آن را فرو مىبرد.
آب با فرو رفتن در زمین در آنجا ذخیره مىشود تا با برنامه دقیق، موجودات زنده از آن بهرهمند شوند. حضرت مهدى(عج) نیز با غیبت خود ذخیرهاى براى جهانیان است تا با ظهور خود در موقع مناسب، دنیا را به تکامل و معنویت رسانده و مردم سعادتمند شوند.
یک نکته ارزشمند
آب پنهان در زمین، بدون تلاش و تحمّل رنج و زحمت به دست نمىآید. انسان تشنه براى رسیدن به آبهاى زیر زمینى به حفر چاه و قنات مىپردازد. ظهور حضرت مهدى(عج) نیز زمانى تحقق مىیابد که مردم مشتاق عدالت شوند و با تلاش خود مقدمات آن را فراهم کنند. در این میان، مؤمنان واقعى فقدان وجود آن حضرت را احساس مىکنند و تشنه وصال او مىشوند. امام رضا(ع) در اینباره مىفرماید:
وَ کَمْ مِنْ مُؤمِنٍ مُتَأَسِّفٍ حَرّانٍ حَزینٍ عِنْدَ فَقْدِ الْماء الْمَعینٍ؛
چه بسیارند مؤمنان اندوهگین و بسیار تشنه که هنگام فقدان آن آب روان غمناک هستند.
خواص خورشید پنهان
آب پنهان در دل زمین، در همان حال نیز داراى خواص متعددى است. امام نیز به مثابه آبى است که مردم از برکت وجود او بهرهمندند، گر چه خود بى خبرند. چه بسیارند افرادى که در هنگام گرفتارىها به ایشان توسل جسته و مشکلشان را حل کردهاند، چه بسیار گناهکارانى که از برکت وجود حضرت ولى عصر(عج) نور هدایت بر قلبشان تابیده و خود را از گمراهىها نجات دادهاند و بیش از این دو، افرادى هستند که به دعا و توجه امام از آنها رفع گرفتارى شده و یا به نعمتهاى الهى رسیدهاند، اما ولى نعمت خود را آنگونه که باید نمىشناسند. ایشان در غیبت هم چون خورشیدى است که در پشت ابرها پنهان است، ولى مردم از نور وجودش بهرهمندند، همچنانکه از امام زمان(عج) چنین روایت شده است:
أمَّا وَجْهُ الاِنْتِفاعِ بی فی غَیْبَتی فَکالانْتِفاع بِالشّمْسِ إذا غَیَّبَها عَنِ الأبْصارِ السَّحابُ وَ إنّی لأمانٌ لِأهْلِ الأرْضِ کَما أنَّ النُّجومَ أَمانٌ لِأهْلِالسَّماءِ...؛(37)
چگونگى سود رسانى من در زمان غیبتم مانند سود رسانى خورشید است، زمانى که ابرها آن را از چشمها پنهان نمایند و من ایمن دهنده اهل زمینم، همچنانکه ستارگان ایمن دهنده اهل آسمانند.
همانگونه که گاهى خورشید پشت ابرها پنهان مىشود، ولى آثار وجودش قابل مشاهده است و در همان حال، مردم از آن بهره مىبرند و هر لحظه هممنتظر کنار رفتن ابرها و آشکار شدن خورشید هستند، در زمان غیبت نیز آنحضرت به دلیل مصالحى از دیدهها پنهان است، ولى:
اولاً، آثار وجودش براى اهل بصیرت روشن است؛
ثانیاً، مردم از وجود ایشان بهره مىبرند؛
ثالثاً، باید هر لحظه منتظر کنار رفتن پرده غیبت و ظهور آن حضرت باشیم.(38)
درماندگان وادى غیبت
(أَمَّن یُجیبُ الْمُضْطَرَّ إذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوء و یَجْعَلُکُم خُلَفاءَ الأرضِ ءَاِلهٌ مَعَ اللّه قَلیلاً ما تَذَکَّرُون)(39)؛
کیست که درمانده را زمانى که او را بخواند، اجابت کند و گرفتارى را بر طرف کند و شما را جانشینان این زمین قرار دهد، آیا معبودى با خداست؟ چهکم پند مىگیرید!
اضطرار، حالتى درونى است و زمانى به وجود مىآید که انسان هیچ وسیله و پناهگاهى براى حلّ مشکل خود نداشته و دستش از همه راههاى طبیعى کوتاه شده باشد. در این حالت، درونش او را به وسیلهاى معنوى هدایت کرده و امید نجات به آن دارد. دل انسان در حالت اضطرار بهگونهاى به خدا متصل مىشود که گویى باتمام وجود خدا را مىبیند وصدایش را مىشنود. ازاین آیه بهخوبىاستفاده مىشود که براىاجابت دعا تحقق دو شرط لازم است:
- انسان به حدّ اضطرار و درماندگى برسد: أَمَّنْ یجیب المضطر.
- انسان از تمام اسباب مادى نا امید شود و باتمام وجود فقط خدا را بخواند: إذا دَعاهُ.
در این حالت، انسان ارتباط قوى و محکمى با خدا پیدا مىکند و خداوندنیز دعاى او را مستجاب کرده و گرفتارى او را برطرف مىکند: وَیَکْشِفُ السُّوء.
مصداق آیه:
وجود مبارک آن حضرت نیز از مصادیق مضطران است که با مشاهده ضعف و خوارى مسلمانان و ظلم ستمگران به آنها در مقدسترین مکان روى زمین دست به دعا بر مىدارد و تقاضاى کشف سوء مىکند. امام صادق(ع) در ذیل این آیه مىفرماید:
نَزَلَتْ فی الْقائِم مِنْ آلِ مُحَمَّدٍ(ع)، هُوَ وَ اللّهُ الْمُضْطَرّ إذا صَلَّى فی الْمَقامِ رَکْعَتَیْنِ وَ دَعا إلى اللّهِ فَأجابَهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ و یَجْعَلَهُ خَلیفَةً فی الأرْضِ؛(40)
این آیه در مورد قیام کنندهاى از آل محمد(ع) است. به خدا سوگند او همان مضطر است، هنگامى که در مقام ابراهیم دو رکعت نماز مىخواند و با دست به سوى خدا دعا مىکند، پس خداوند به او پاسخ مىدهد و ناراحتى او را برطرف مىکند و او را خلیفه در زمین قرار مىدهد.
پی نوشتها
------------------------------------------------------------------------
- هود (11) آیه 86.
- به نقل از: منتظر تا صبح فردا، مقاله سید جواد مهرى، ص 108.
- نحل (16) آیه 1.
- به نقل از: منتظر تاصبح فردا، مقاله سید جواد مهرى، ص108.
- انبیاء (21) آیه 105.
- بحارالانوار، ج 51، ص 47. به نقل از: تفسیر على بن ابراهیم.
- عنکبوت (29) آیه 10.
- بحارالانوار، ج 51، ص 48، به نقل از: تفسیر على بن ابراهیم.
- زمر (39) آیه 69.
- بحارالانوار، ج 52، ص 330.
- شورى (42) آیه 41.
- بحارالانوار، ج 51، ص 48، به نقل از: تفسیر على بن ابراهیم.
- قمر (54) آیه 1.
- بحارالانوار، ج 51، ص 49، به نقل از: تفسیر على بن ابراهیم.
- صف (61) آیه 8.
- بحارالانوار، ج 51، تفسیر على بن ابراهیم.
- لیل (92) آیه 2.
- بحارالانوار، همان.
- قدر (97) آیه 5.
- سید هاشم بحرانى، تفسیر البرهان، ج 4، ص 487.
- حج (22) آیه 41.
- حشر (59) آیه 9.
- العروسى الحویزى، عبد على بن جمعه، نور الثقلین، ج 3، ص 506.
- قصص (28) آیه 5.
- واقعه (56) آیه 3.
- ر.ک: محمد حکیمى، عصر زندگى، فصل «عدالت اجتماعى».
- زمخشرى، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج 3، ص 467.
- بحارالانوار، ج 27، ص 48 و 91.
- اسراء (17) آیه81.
- تفسیر نورالثقلین، ج 3، ص 213.
- همان، ص 212.
- مرتضى مطهرى، قیام و انقلاب مهدى از دیدگاه فلسفه، ص 20.
- زمر (39) آیه 21.
- بحارالانوار، ج 97، ص 375.
- مکارم شیرازى، تفسیر نمونه، ج 24، ص 360.
- کافى، ج 1، ص179.
- بحارالانوار، ج 52، ص 289.
- هادیان شیرازى، موعود، شماره چهاردهم.
- نمل (27) آیه 62.
- تفسیر نورالثقلین، ج 4، ص 94.
مان تنها به شیعیان و مسلمانان اختصاص ندارد، بلکه تمام پیامبران گذشته، بشارت فرا رسیدنش را دادهاند. قرآن ایشان را به عنوان منجى و ذخیره الهىِ همه انسانهاى مستضعف درسراسر جهان معرفى مىکند. او را به عنوان شخصیتى که فراتر از هرمذهب و ملیتى براى مردم کل جهان مطرح و قیامشان جهانى است، یادمىکند. در اینجا از دریاى نور قرآن بهره مىگیریم:
بقیة الله:
(بقیَّةُ اللّه خَیْرٌ لَکُمْ اِنَّ کُنْتُمْ مُؤمِنین)(1)؛
بقیة الله براى شما بهتر است اگر مؤمن هستید.
امام صادق(ع) فرمود:
اوّلین سخنى که پس از ظهور مىگوید این آیه است و مىفرماید: من بقیة الله و حجتش و خلیفهاش بر شما هستم، پس هیچ مسلمانى بر او سلام نمىکند، جز این که مىگوید، سلام بر تو اى بقیة الله در روى زمین.(2)
امر الله:
(أتى أمْرُ اللّه فَلا تَسْتَعْجِلُوه...)(3)؛
امر خدا فرا رسید، پس تقاضاى تعجیل آن نکنید.
این هشدارى است که قلبها را از جا مىکند، هشدارى است که جبرئیل امین در روز ظهور حضرت حجت فریاد بر مىآورد و تمام خلایق صدایش را مىشنوند، اینچنین امام صادق(ع) ما را خبر داده است که پس از این هشدار الهى، منادى در آسمان و زمین صدا مىزند: «اى آفریدگان پروردگار! این مهدى آل محمد است! با او بیعت کنید و مخالفتش ننمایید.»(4)
وارثان زمین:
(أَنَّ الاَرْضَ یَرِثُها عِبادى الصَّالِحُون)(5)؛
این زمین را بندگان شایسته من به میراث خواهند برد.
تأویل «عبادى الصالحون» امام زمان(عج) و یاران او هستند.(6)
نصر خدا:
(وَ لَئِنْ جاءَ نَصَرٌ مِنْ رَبِّکِ لَیَقُولُنَّ اِنّا کُنّا مَعَکُم)(7)؛
چون از سوى پروردگارت مددى رسید، مىگویند، ما نیز با شما بودهایم.
تأویل «نصر من ربّک» امام زمان(عج) است.(8)
نور پروردگار:
(وَ اَشْرَقَتِ الارْضُ بِنُورِ رَبِّها)(9)؛
و زمین به نور پروردگارش روشن شد.
تأویل «و اشرقت الارض»، در زمان ظهور امام زمان(عج) است.(10)
نصرت الهى:
(وَ لَمَنْ اِنْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهِ فَأُولئکَ ما عَلَیْهِم مِنْ سَبِیل)(11)؛
بر کسانى که پس از ستمى که بر آنها رفته باشد انتقام مىگیرند ملامتى نیست.
تأویل «و لمن انتصر» امام زمان(عج) و یاران او هستند.(12)
نزدیکى رستاخیز:
(اِقْتَرَبَتِ السَّاعَةُ وَ انْشَقَّ القَمَرُ)(13)؛
رستاخیز نزدیک شد و ماه دو پاره گردید.
تأویل «السّاعه» ظهور امام زمان(عج) است.(14)
نور الله:
(یُریدُونَ لِیُطْفِؤُا نُورَ اللَّهِ بِاَفْواهِهِمْ وَ اللّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونْ)(15)؛
مىخواهند نور خدا را با دهانهایشان خاموش کنند، ولى خدا کامل کننده نور خویش است، اگر چه کافران را ناخوش آید.
تأویل «والله مُتِّم نورِه» به وسیله امام زمان(عج) است.(16)
روشنایى روز:
(وَالنَّهارِ اِذا تَجَلّى)(17)؛
سوگند به روز آنگاه که آشکار شود.
تأویل «النهار» امام زمان(عج) است.(18)
طلوع فجر:
(سَلامُ هِىَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْر)(19)؛
شب قدر تا طلوع بامداد همه سلام و درود است.
تأویل «مطلع الفجر» زمان ظهور امام زمان(عج) است.(20)
تفسیر چند آیه درباره وجود مقدس امام زمان(عج)
یاران خدا
(اَلَّذینَ إنْ مَکَّنّاهُمْ فِى الأرضِ أقامُوا الصَّلوةَ وَ اتُواالزَّکوةَ وَ أمِروا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهْوا عَنْ الْمُنْکَرِ وَ لِلّهِ عاقِبَةُ الأُمُورْ)(21)؛
اینها (یاران خدا) کسانى هستند که هر گاه در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، نماز بر پا مىدارند و زکات مىپردازند و امر به معروف و نهى از منکر مىکنند و پایان همه کارها از آنِ خداست.
در بررسى آیه نکات زیر مورد اهمیت است:
- موقعیت آیه:
قبل از این آیه، خداوند مطالبى را درباره دفاع از مظلومان و قدرت خود بر یارى آنها بیان کرده، سپس در فایده دفاع مىفرماید: اگر دفاع نباشد، عبادتگاه و مساجدى که در آن یاد خدا مىشود از بین مىرود. در پایان تأکید مىکند: کسانى که خدا را یارى مىکنند خداوند نیز آنها را یارى مىکند و هنگامى که با یارى خداوند پیروز و حاکم زمین شوند، اجراى احکام الهى را سر لوحه برنامه خود قرار داده و دین الهى را حاکمیت مىبخشند.
- برنامه عملى یاوران خدا:
اینها از پیروزى، هم چون خود کامگان، غرور، مستى و دنیاطلبى را شیوه خود نمىکنند تا این که خود طاغوت جدیدى شوند، بلکه زندگانى صالحانه توأم با اصلاح خود، جامعه و رضایت خداوند را فراهم مىسازند. برنامههاى اصلى آنها در سه امر زیر است:
الف) بر پاداشتن نماز:
یعنى حاکمیت توحید و ایجاد روح معنویت وتزکیهنفس که راه کمال نفسانى را بر انسان هموار مىکند. البته مراد نمازىاست که به دلیل رعایت تمام شرایط ظاهرى و معنوى، انسان را از فحشا و منکر باز دارد و مقبول حضرت حق گردد. چنین نمازى اطاعت، خشیت و تقواى الهى را در همه شئون زندگى فراهم ساخته و نتیجه آن کامیابى است.
ب) پرداختن زکات:
که از دو جنبه ارزشمند است: 1. هم دلى و هم راهى با مردم و زدودن فقر و اصلاح اقتصادى در جامعه؛ 2. زدودن حرص، بخل و مال پرستى از وجود انسانها و جایگزینى روح ایثار و هم دردى. تا بخل در انسانهاست راه سعادت و رستگارى به روى آنها بسته است.
(وَ مَنْ یُوقَ شُحَّ نَفْسِهِ فَأُولئکَ هُمْ الْمُفْلِحُونَ)(22)؛
و هر کسى جان خود را از بخل حفظ کند، او رستگار است.
در حکومت صالحان زکات به همان صورتى که واجب شده پرداخت مىشود و به مصارف واقعى خود مىرسد.
ج) امر به معروف و نهى از منکر:
یکى دیگر از وظایف یاوران دین خدا در زمان حکومت، ترویج تمام خوبىها و اوامر الهى در میان همه مردم است. تمام کوشش آنها زدودن بدىها و گناهان در جامعه است. در چنین حکومتى، اسلام و مسلمین چنان عزیز و کفار و منافقان چنان ذلیلند که صالحان به دلیل اطاعت از فرمان خدا و ترک معصیت تمسخر نمىشوند و هر انسانى خود را در برابر دیگران مسئول مىبیند.
- مصداق آیه:
امام صادق(ع) در ذیل همین آیه مىفرماید:
فهذه لِآل محمّد(ص)آخر الآیة، و المهدی و أصحابه یملکهم الله مشارق الأرض و مغاربها، و یظهرالدین و یمیت الله به و الصحابة البدع و الباطل کما أمات الشقاة الحقّ، حتى لا یرى أین الظلم و یأمرون بالمعروف و ینهون عنالمنکر؛(23)
این آیه تا آخر آن درباره آل محمد و مهدى و اصحاب اوست که مشرقها و مغربهاى زمین را تصاحب مىکند و دین پیروز مىشود و خداوند به وسیله او و اصحابش بدعتها و باطل را مىمیراند، همانطور که اشقیا اهل حق را از بین بردند، بهگونهاى که ظلم در هیچ جا دیده نمىشود و امر به معروف و نهىاز منکر مىکنند.
انقلاب مستضعفان
(وَ نُریدُ أن نَمُنَّ عَلَى الَّذینَ اسْتُضْعِفُوا فِى الأرْضِ وَ نَجْعَلَهُمُ أئِمّة وَنَجْعَلَهُمُ الْوارَثین)(24)؛
ما مىخواهیم تا به مستضعفانِ زمین منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان زمین قرار دهیم.
قرآن کریم در آیاتى چند محورهاى با اهمیتى را بیان کرده که یکى از آنها طبقه مستضعف است. در طول تاریخ (به جز دوران کوتاهى، آن هم در جوامع خاص) قدرت مالى، سیاسى و نظامى همواره در دست طبقات مستکبر، برترى طلب و سلطهجو بوده است. آنها با دست یازى به منابع ثروت و کالاها، سلطه خود را بر خلق خدا استوار مىساختند. اما طبق وعدههاى قرآنى این جریان ناهنجار، بهطور اصولى و واقعى و نه شعارى و ادعایى، در انقلاب نهایى تاریخ، راه نیستى مىپوید و طبقه قدرتمند از اریکه قدرت به زیر کشانده مىشود و ضعیفان و فرو دستان، مراکز قدرت را در دست گرفته و به راستى حاکم مىشوند. این انقلاب مانند انقلاب و رستاخیز قیامت است، چنانکه در قیامت به راستى نیکان و انسانهاى وارسته به منزلت و جایگاه شایسته خویش دست مىیابند و انساننماها سقوط مىکنند و به کیفر مىرسند. قرآن در اینباره مىفرماید: (خافِظَةٌ رافِعَة)(25).
همانطور که انقلاب قیامت، گروهى را بالا مىبرد و گروهى را از اریکه قدرت به زیر مىکشد، انقلاب جهانى و نهایى موعود آخرالزمان نیز چنینمىکند؛ یعنى بدون هیچ کم و کاست و یا سهل انگارى و چشم پوشى، س
