فرمت ورد112 صفحه
چکیده
احمد محمود که از نویسندگان سرشناس و صاحب سبک در نثر داستانی معاصر فارسی به شمار می‌رود، با زبان خاص و دیدگاه‌های اجتماعی در شرایط زیستی، فرهنگی، اقلیمی، اقتصادی، سیاسی مردم درنگ کرده و عمیق شده است. عناصر داستانی در دو اثر او یعنی «مدار صفر درجه» و «زمین سوخته» با توجه به دیدگاه ها و سبک نویسنده در راستای تأکید بر اهمیت و جایگاه هر یک در نگاه نویسنده نقادی گشته است.
کلید واژه‌ها: احمد محمود، عناصر داستانی، «مدار صفر درجه»، «زمین سوخته».
مقدمه
در ابتدا فرض بر آن بود که نویسنده به طور کامل به تمامی عناصر پرداخته است و با هدف بررسی جزء به جزء این عناصر و تحلیل‌شان طبق برداشت خود پی می‌بریم که بعضی عناصر نمو بیشتری دارند.
داستان‌های احمد محمود آن قدر صمیمی هستند که خواننده در نگاه اول گمان می‌کند که هیچ نقصی در روند کار پیش نمی‌آید. اما چند لایه بودن رمان‌ها، پر حجم بودن‌شان و اغلب یکنواختی آنها مشکلاتی است که در حین کار مشاهده می‌شود. البته سختی منابع کتابخانه‌ای نیز در اواخر کار باعث کاهش روند مطلوب می‌شود.
ابتدا با مطالعه رمان بدون استفاده از هیچ نقدی به استخراج عناصر داستانی با توجه به قواعد عناصر داستان‌های موجود از جمله، میرصادقی، براهنی و یونسی پرداخته شد و سپس نقدهای دیگر مانند دستغیب، زنوزی جلالی مطالعه شد و نظر برخی از این نقادان بسیار جالب به نظر می‌رسد و نقادان دیگر با دیدی سطحی و نه عمیق به آن پرداخته‌اند که به وضوح در متن رساله آورده شده است.
این پژوهش در سه فصل تنظیم شده است. فصل اول : سرآغازی در ویژگی‌های سبک احمد محمود که در زیر این عنوان نگاهی کلی به سبک، زبان و عناصر داستانی احمد محمود می‌شود و در حد امکان صحبت‌هایی که دیگران کمتر داشتند به آن پرداخته شده است، مانند: برخی دیدگاه‌های اجتماعی و سیاسی و ... و دو فصل دیگر به صورت جزء به جزء عناصر داستانی «مدار صفر درجه» و «زمین سوخته» که دو اثر شاخص احمد محمود می‌باشند به این صورت که در این پژوهش پرداخته شد، کمتر مورد توجه بوده است. امیدوارم که مورد توجه استادان ارجمند قرار گیرد.
پیش گفتار
پژوهش حاضر، کنکاشی دوباره با رویکردی تازه در آثار احمد محمود نویسنده‌ی صاحب سبک معاصر است. احمد محمود با برگزیدن زبانی خاص، توجه به لهجه و اقلیم جنوب به حق یکی از برجستگان اقلیم پرداز است؛ «موضوع مناسب، محتوای متعالی، کشف و پی ریزی ساختمان استوار، ایجاد ساختار مطلوب، داشتن هدف معتبر و تسلط بر دو عامل زمان و مکان هیچ کدام کمترین جلوه و اهمیتی نخواهد داشت اگر نویسنده بر زبانی که به آن زبان می‌نویسد به نحوی خاص، نو، زنده و قدرتمندانه چیره نباشد» (یونسی، 1369: 187). احمد محمود با برگزیدن این زبان کامل و توجه همه جانبه به فرهنگ و آداب و رسوم مردم جنوب در دوره‌های مختلف معاصر به استقلال سبک رسیده است.
این زبان زنده علاوه بر اثرگذاری بر کل اثر به طور خاص خود را در توصیف، نثر شخصیت پردازی و نوع گفتگوهای نویسنده به طور کامل نشان می‌دهد و در پیوند با جهان بینی خاص و دیدگاه‌های سیاسی اجتماعی وی آثاری ممتاز را ارائه می‌دهد اگرچه همین آثار در نوع خود از کمبودها و ایرادهایی برخوردار هستند.
احمد محمود از نظر سیاسی اجتماعی و بنا بر شرایطی که در آغاز جوانی پشت سر گذاشته است دیدگاه‌هایی انتقادی و متعالی دارد. او این افکار را تا دیر زمانی حفظ می‌کند و در سراسر آثارش به نمایش می‌گذارد به طوری که بیشتر نوشته‌های او به نوعی بیان دیدگاه‌های مبارزه طلبانه است هرچند به نظر ناامید می‌رسد و حتی در اوج، در پیروزی یا هنگام امنیت و آرامش موج ناامیدی در فضا و عمل قهرمان یا زیر لایه‌های داستان‌هایش دیده می‌شود.
وی در تصویری که از جامعه ارائه می‌دهد و دیدگاه‌های جامعه شناختی خود از آنچه به اصطلاح مد روز بوده و همه درباره‌ی آن می‌نوشته‌اند بی تأثیر نبوده است اما رفته رفته و در مجموع صاحب دیدگاه‌ها و نگرش‌های مستقلی شده است.
گذشته از آنچه مربوط به جنبه‌ی معنایی اثر می‌شود، در حوزه‌ی عناصر داستانی نیز متفاوت از دیگران عمل می‌کند. برخی عناصر داستانی در آثار احمد محمود برجستگی خاصی یافته‌اند از جمله شخصیت، فضا سازی و صحنه پردازی و گفتگو، برخی دیگر نیز از سادگی خاصی برخوردارند مثلاً طرح و پیرنگ. اما این هر دو نیز قابل قبولند هرچند قدرت آن چند عنصر اول را ندارند. در کنار این زاویه دید نیز در نظر وی کارکرد جالب توجهی دارد. وی معمولاً از زاویه‌ی دید سوم شخص در بی‌طرفی تمام به روایت داستان‌هایش می‌پردازد.
در پژوهش پیش رو که در سه بخش تنظیم شده است به بررسی نکات گفته شده می‌پردازیم. موارد یاد شده را به طور کلی در بخش اول با توضیحات بیشتری پی خواهیم گرفت. سپس در بخش دوم به طور اختصاصی از عناصر داستانی «مدار صفر درجه» و نقاط ضعف و قوت آنها سخن خواهیم گفت. در بخش سوم نیز همین روال را درباره‌ی رمان «زمین سوخته» پی می‌گیریم.
با توجه به این که در زمینه‌ی دو کتاب یاد شده هنوز جای سخن بوده و به طور کافی به این دو اثر از سایر جهات پرداخته نشده است ضرورت تحقیق حاضر و نظیر آن پیش می‌آید که امید است مورد توجه استادان و ادب دوستان عزیز قرار گیرد.
در پایان وظیفه‌ی خود می‌دانم از تک‌تک استادان ارجمند گروه زبان و ادبیات فارسی به ویژه استاد راهنمای محترم، جناب آقای دکتر ابراهیمی تشکر لازم را داشته باشم.
عنوان
صفحه
چکیده...............................................................................................................أ
مقدمه ...............................................................................................................ب
پیش‌گفتار ........................................................................................................ج
فصل اول
درآمدی در ویژگی‌های سبک احمد محمود »..................................................2
فصل دوم
بررسی و تحلیل عناصر داستانی «مدار صفر درجه»..........................................14
2ـ1ـ خلاصه‌ی داستان......................................................................................15
2ـ2ـ موضوع....................................................................................................17
2ـ3ـ درون‌مایه.................................................................................................18
2ـ4ـ پیرنگ......................................................................................................19
2ـ5ـ شخصیت.................................................................................................23
2ـ5ـ1ـ شخصیت‌های اصلی.............................................................................28
2ـ5ـ1ـ1ـ باران.................................................................................................28
2ـ5ـ1ـ2ـ نوذر.................................................................................................38
2ـ5ـ1ـ3ـ یارولی..............................................................................................46
2ـ5ـ2ـ شخصیت‌های کم اهمیت (زنان) ........................................................55
2ـ5ـ2ـ1ـ مائده................................................................................................56
2ـ5ـ2ـ2ـ بی‌بی سلطنت...................................................................................59
2ـ5ـ2ـ3ـ بلقیس..............................................................................................63
2ـ5ـ3ـ شخصیت‌های کم اهمیت‌تر..................................................................64
2ـ5ـ3ـ1ـ شخصیت‌های محل زندگی باران.....................................................64
2ـ5ـ3ـ2ـ شخصیت‌های محل کار باران...........................................................71
2ـ5ـ4ـ سایر شخصیت‌ها.................................................................................71
2ـ6ـ زاویه دید.................................................................................................76
عنوان صفحه
2ـ7ـ زمینه‌ی داستان.........................................................................................74
2ـ8ـ گفتگو......................................................................................................83
2ـ9ـ لحن.........................................................................................................90
فصل سوم
بررسی و تحلیل عناصر داستانی «زمین سوخته» ...............................................92
3ـ1ـ خلاصه‌ی داستان......................................................................................93
3ـ2ـ موضوع....................................................................................................97
3ـ3ـ درون‌مایه.................................................................................................97
3ـ4ـ پیرنگ......................................................................................................100
3ـ5ـ شخصیت.................................................................................................102
3ـ6ـ زاویه دید.................................................................................................106
3ـ7ـ زمینه‌ی داستان.........................................................................................107
3ـ8ـ گفتگو......................................................................................................109
3ـ9ـ لحن.........................................................................................................110
3ـ10ـ فضا و رنگ...........................................................................................111
منابع...................................................................................................................112
پایان نامه نگاهی کلی به سبک، زبان و عناصر داستانی احمد محمود نویسنده صاحب سبک معاصر