لینک پرداخت و دانلود *پایین مطلب*
فرمت فایل:html
فضایل و رذایل
فضایل ، ارزش هاى خدادادى است که از آنها به عنوان ارزش هاى فطرى و طبیعى یاد شده است ; ارزش هایى که انسان از راه معرفت و دانش و تمرین هاى عملى و ریاضت هاى شرعى آنها را به دست مى آورد . و هر آنچه ضد آن است ، و قرار داشتنش بر صفحه ى وجود انسان از قدر و قیمت او مى کاهد و وى را به شرارت و گناه و مزاحمت براى دیگران و پایمال کردن حقوق انسان ها مى کشاند ، رذایل نامیده شده است .
انصاف و عدل ، جود و کرم ، تواضع و فروتنى ، صدق و صداقت ، امانت دارى و وفاى به عهد ، شجاعت و عفت ، مهرورزى و ادب از جنس فضایل ; و ظلم و ستم ، بخل و حرص ، تکبر و خودبینى ، نفاق و دورویى ، ترس و شهوت رانى ، و کینه و بى تربیتى از جنس رذایل است .
از آنجا که بر اساس آیات قرآن و روایت اهل بیت (علیهم السلام) فضایل ، پرتو و شعاع ایمان و رذایل ، نشانه ى کوردلى و تاریکى درون و حالت بسیار زشت فسق است ، بایست دیدگاه قرآن و روایات را در مورد این دو صفت دانست و ما در قدم اول تلاش کرده ایم مؤمن و فاسق را ـ که یکى برخودار از فضایل و دیگرى آلوده به رذایل است ـ از نگاه قرآن و روایات بشناسیم و بررسى نماییم .
صفحه 22
پرسش و پاسخى از حضرت حق
وجود مبارک حضرت حق در یکى از آیات سوره ى مبارکه ى سجده پرسش زیر را مطرح کرده و به آن پاسخ مى دهد .
أَفَمَن کَانَ مُؤْمِناً کَمَنْ کَانَ فَاسِقاً لاَ یَسْتَوُونَ )(1) .
آیا کسى که مؤمن است همچون کسى است که از فرمانِ ] خداى [ بیرون رفته ؟! هرگز برابر نیستند .
سبب این که خود به آن پاسخ مى دهد این است که : غیر او به حقایقى که در این پرسش نهفته است آگاهى ندارد . و پس از آن در آیات دیگر ، تفسیر و توضیحى نسبت به آیه اى که حاوى پرسش و پاسخ است مى آورد .
حضرت حق در این آیه ى شریفه مى پرسد : آیا کسى که مؤمن است ، یعنى اعتقاد به خدا و قیامت دارد و داراى فضایل اخلاقى است و کارهاى پسندیده انجام مى دهد ، با کسى که از مدار طاعت حق بیرون افتاده ، و از فضاى پاک انسانیت خارج شده ، و از حوزه ى امن خدا گریخته و به ناچار اسیر شیطان ها و دیوان و غولان و هوا و هوس شده ، و از اعتقاد به خدا و قیامت تهى گشته ، و به رذایل اخلاقى دچار آمده و به کارهاى ناپسند روى آورده مساوى ویکسان است؟
پاسخ مى دهد : هرگز این دو نفر برابر و مساوى نیستند ; زیرا :
مؤمن در اوج ارزش و فاسق در نهایت پستى است .
مؤمن مقرب حضرت حق و فاسق در دورى از درگاه دوست است .
مؤمن سزاوار پاداش و فاسق مستحق کیفر و عذاب است .
مؤمن اهل نجات و فاسق محروم از نجات است .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ سجده ( 32 ) : 18 .
صفحه 23
حوزه ى ایمان و حوزه ى فسق
از تفاوت هاى بسیار مهمى که در آیات و روایات درباره ى مؤمن و فاسق مطرح است این است که : مؤمن هنگامى که به عبادت و طاعت و انجام کار نیک و عمل صالح برمى خیزد ، براى او ـ به تناسب معرفت و عمل و ایمان و خلوصش ـ اجر و پاداشى مقرر است ، و اگر به علّتى دچار لغزش و خطا شود ، قابل آمرزش و مغفرت است . از حضرت امام صادق (علیه السلام) روایتى به این مضمون نقل شده است :
هرگاه مؤمن قصد گناه کند ولى آن را انجام ندهد ، در پرونده اش ثبت نمى شود ; ولى اگر آن را انجام دهد هفت ساعت به او مهلت مى دهند تا در آن هفت ساعت توبه کند یا عمل خیرى چون نماز به جا آورد ، که در صورت توبه یا انجام عمل خیر گناهش آمرزیده مى شود ، و خطایش مورد مغفرت و آمرزش قرار مى گیرد(1) .
امیرالمؤمنین (علیه السلام) مى فرماید : از رسول خدا (صلى الله علیه وآله وسلم) شنیدم که مى فرمود :
یا على ! سوگند به خدایى که مرا به درستى و راستى بشیر و نذیر فرستاد ، یقیناً هر یک از شما براى وضو برخیزد ، گناهان از اعضایش مى ریزد و هنگامى که براى نماز به ظاهر و باطنش و به روى و به قلبش به سوى خدا مى رود ، از
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ عن حفص قال : سمعت اباعبد الله (علیه السلام) یقول : ما من مومن یذنب ذنبا الاّ اجله الله عز وجل سبع ساعات من النهار فان هو تاب لم یکتب علیه شی وان هو لم یفعل کتب الله علیه سیئة . فاتاه عباد البصرى فقال له : بلغنا انک قلت : ما من عبد یذنب ذنبا الاّ اجله الله عز وجل سبع ساعات من النهار فقال لیس هکذا قلت ولکنى قلت ما من مؤمن وکذلک کان قولی .
روایاتى با این مضمون در کافى : 2 / 439 ، باب الاستغفار من الذنب ، حدیث 9 ; وسائل الشیعه : 16 / 64 ، باب 85 ; مستدرک الوسائل : 12 / 119 ، باب 85 ; بحار الانوار : 68 / 245 ، باب 71 و . . . موجود مى باشد .
صفحه 24
نماز فارغ نمى شود مگر مانند روزى که مادر او را زاییده از همه ى گناهان پاک مى شود . و اگر میان دو نماز واجب خطایى به او برسد ، پس از اداى نماز دیگر به همان صورت گناهش بر او آمرزیده مى شود . . .
جایگاه پنج نماز واجب براى امت من همانند نهرى است که بر در خانه ى یکى از شما جارى است ، اگر بر بدن یکى از شما چرکى باشد آن گاه در روز پنج بار در آن نهر غسل کند ، آیا در بدنش چرکى مى ماند ؟ به خدا سوگند نمازهاى پنج گانه براى امت من در پاک نمودن آنان مانند همان نهر است(1) .
ولى فاسق که از دایره ى ایمان و انسانیت بیرون است ، اگر کار نیک و عمل صالحى انجام دهد مورد قبول و پذیرش حق قرار نمى گیرد و اگر گناهى مرتکب شود به مغفرت و آمرزش نمى رسد ; زیرا او با خدا معامله نکرده است . او خدا را باور ندارد و طلب آمرزش و مغفرت از خدا نکرده است ، پس مؤمن و فاسق در هیچ زمینه اى با هم برابر و یکسان نیستند .
اینان اگرچه در دنیا بر سر یک سفره اند ـ سفره ى طبیعت و نعمت ها ـ ولى در آخرت میان آنان جدایى ابدى خواهد بود . اهل ایمان همیشه در نعمت هاى جاوید بهشت و اهل فسق تا ابد در دوزخ جاى دارند .
سرنوشت مؤمنان در قیامت
قرآن مجید در بسیارى از آیات و روایات به بیان سرنوشت مؤمنان در قیامت
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ قال : یا على ! والذى بعثنى بالحق بشیرا ونذیرا إن أحدکم لیقوم إلى وضوئه فتساقط عن جوارحه الذنوب فإذا استقبل الله بوجهه وقلبه لم ینفتل عن صلاته وعلیه من ذنوبه شیء کما ولدته أمه فإن أصاب شیئا بین الصلاتین کان له مثل ذلک حتى عد الصلوات الخمس ثم قال : یا على ! إنما منزلة الصلوات الخمس لأمتى کنهر جار على باب أحدکم فما ظن أحدکم لو کان فى جسده درن ثم اغتسل فى ذلک النهر خمس مرات فى الیوم أکان یبقى فى جسده درن فکذلک والله الصلوات الخمس لأمتى .
تفسیر عیاشى : 2/161 ، حدیث 74 ; عوالى اللآلى : 2/24 ، المسلک الرابع . . . ، حدیث 54 ; بحار الانوار : 79/220 ، باب 1 ، حدیث 41 .
صفحه 25
پرداخته است و اگرچه لازم است انسان از همه ى آنها آگاه شود ، ولى این نوشتار چون گنجایش همه ى آن حقایق را ندارد به ذکر نمونه اى از آن آیات و روایات اکتفا مى شود .
قرآن مجید پس از پرسش و پاسخ درباره ى مؤمنان و فاسقان و این که در هیچ موردى با هم یکسان و برابر نیستند در آیه ى بعد به سرنوشت مؤمنان در قیامت اشاره مى کند :
( أَمَّا الَّذِینَ ءَامَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَلَهُمْ جَنَّاتُ الْمَأْوَى نُزُلا بِمَا کَانُوا یَعْمَلُونَ )(1).
اما کسانى که ایمان آوردند و کارهاى شایسته انجام دادند ; به سبب این که همواره در کار مثبت بودند جایگاهشان براى پذیرایى به وسیله ى هر نوع خوراکى و آشامیدنى ، بهشت هاست .
آیه ى شریفه به سه حقیقت بسیار باارزش اشاره دارد :
1 ـ ایمان و باور داشتن حقایق به تنهایى سبب نجات نیست . آنان که به نجات خود در سایه ى ایمانِ تنها امید بسته اند ، امیدشان بى پایه است . عاشق نجات و مشتاق پاداش نباید به ایمان بدون عمل قناعت کند ، بلکه لازم است ایمان خود را به کارهاى شایسته چون واجبات و ترک محرمّات و خدمت به بندگان حق بیاراید تا زمینه ى جلب رحمت و ـ اگر خداى ناخواسته به گناهى آلوده باشد ـ زمینه ى جلب مغفرت براى او فراهم آید .
2 ـ جنات مأوى با تمام نعمت هایش در سیطره ى مالکیت آنان قرار مى گیرد . ( فلهم ) مالکیتى که قابل سلب شدن و از دست رفتن نیست ، مالکیتى است ابدى و همیشگى و جاوید و دایمى و در حقیقت ظهور مالکیت حق نسبت به آن
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ سجده ( 32 ) : 19 .
صفحه 26
بزرگواران است ; این مالکیت به خاطر آن است که از ابتداى بلوغ تا هنگام مرگ به طور پیوسته اهل ایمان و عمل صالح بودند .
3 ـ مهماندار و پذیرایى کننده از آنان خداست . چنان که در سوره ى انسان به این حقیقت والا اشاره شده است :
( عَالِیَهُمْ ثِیَابُ سُنْدُس خُضْرٌ وَإِسْتَبْرَقٌ وَحُلُّوا أَسَاوِرَ مِن فِضَّة وَسَقَاهُم رَبُّهُم شَرَاباً طَهُوراً )(1) .
بالا پوششان دیباى سبز نازک و ضخیم ، و آرایششان دستبندهایى از نقره است ، و پروردگارشان به آنان شراب پاک که نه مستى و بیخودى و نه سر درد و رنج ایجاد مى کند به آنان مى نوشاند .
راستى چه بزم خوشى است ، بزمى دایمى و ابدى ، همراه با انواع لباس هاى زیبا وخوش منظره ، و آرایشى از دستبندهاى پر جلوه در جایگاهى چون بهشت و در کنار مهماندارى چون حضرت دوست ، که خود با رحمت ویژه و محبت و عشق بى نهایتش ، از میهمانانِ باکرامتش ، پذیرایى مى کند . این پذیرایى که با نعمت هاى ملموس انجام مى گیرد تا حدودى قابل درک است .
نوعى دیگر از پذیرایى جنبه ى معنوى دارد ، که تا انسان به آن نرسد به هیچ صورت براى او قابل درک نیست . پیامبر بزرگ اسلام (صلى الله علیه وآله وسلم) ـ که در دنیا هم از این نوع پذیرایى معنوى به طور کامل بهره مند بوده ـ در روایتى به این حقیقت اشاره فرموده است .
إنَّ النَّبِىَّ لَمَّا وَاصَلَ فِى صَوْمِهِ ، وَاصَلَ أصحَابُهُ اقْتِدَاءً بِهِ ، فَنَهَاهُم عَن صَومِ الوِصَالِ . فَقَالُوا : « فَمَا بَالُکَ أَنتَ یَا رَسوُل الله ؟ » فَقَالَ : « إنّى لَسْتُ کَأحَدِکُم ، إنّى اظَل
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1 ـ انسان ( 76 ) : 21 .
تحقیق در مورد زیباییهای اخلاق