خدمات اطلاع رسانی کشاورزی برای کشورهای جهان سوم- مشکلات، توسعه و دور نماه
در این مقاله نقشی را که خدمات بین المللی اطلاع رسانی کشاورزی می تواند در فرآیند توسعه ایفا نماید، نشان داده می شود. رئوس مهمترین مشکلاتی که کارکنان خدمات اطلاع رسانی در کشورهای در حال توسعه با آن رو به رو هستند، بیان می گردد. سپس از چگونگی سازمان دادن بهترین خدمات اطلاعاتی برای استفاده کنندگان در کشورهای جهان سوم بحث می شود.
کشاورزی در توسعه اقتصادی و اجتماعی بیشتر کشورهای جهان سوم نقش تعیین کننده ای دارد، و علی رغم تلاش برخی از کشورها در سرعت بخشیدن به فرآیند صنعتی شدن، واضح است که بطور کلی باید به توسعه کشاورزی اولویت داده شود. اگر چه بخش کشاورزی سهم عمده ای (سی ـ چهل درصد) در تولید ناخالص ملی بسیاری از کشورهای در حال توسعه دارد، مع هذا، اهمیت آن بیشتر بعنوان یک منبع اشتغال مطرح است، زیرا در کشورهای در حال توسعه میانگین جمعیت روستایی بیش از 66 درصد کل جمعیت برآورد گردیده است و در بسیاری از این کشورها، بخش کشاورزی موجبات اشتغال پنجاه تا هفتاد و پنج درصد کل نیروی کار را فراهم می آورد.
در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، تفاوت چشمگیری بین مزارع توسعه یافته و بخش مزارع کشاورزان خرده پا که اغلب برای امرار معاش خود کار می کنند، مشاهده می شود. کشتزارهای توسعه یافته در سایه پشتوانه مالی و مدیریت حرفه ای، خیلی زود شیوه های نوین را پذیرا می شوند و عموما" در هر واحد سطح از یک گیاه مشابه، محصولی بهتر از کشاورزان خرده پا بعمل می آورند. صفت مشخصه کشاورزان خرده پا که اغلب در حد معیشت سالانه خود کشت می کنند، کوچک بودن قطعات زمین و پائین بودن سطح تولید آنهاست. گرچه در سالهای اخیر با معرفی انواع محصولات بهتر میزان محصول افزایش یافته است، اما کشاورزان خرده پا بعلت عدم سهولت دسترسی فوری به اعتبارات کشاورزی، تکنولوژی جدید و تسهیلات دیگر هنوز هم روی قطعه های کوچک زمین خود یا زمینی که از مالکان بزرگ اجاره کرده اند، فقط گذران زندگی می کنند. سیاست اصلاحات ارضی در بسیاری از کشورها بر آنست که توزیع عادلانه تر زمین را به مرحله اجرا در آورد تا به این ترتیب فرصتهای بیشتری برای کشاورزان خرده پا فراهم آید. این سیاستها غالباً با برنامه هایی همراه هستند، تا موجبات دسترسی به اعتبارات مالی و تکنولوژی نوین را فراهم آورند.
گردآوری، آماده سازی و اشاعه اطلاعات، یک بخش اساسی از فرآیند توسعه بشمار می آید. انواع مختلف اطلاعات، مورد نیاز انواع مختلف استفاده کنندگان است. اداره کنندگان حکومت، مسئولان بانکهای توسعه، مدیران مزارع و کارخانه ها، کارکنان ترویج و تعلیم، دانشگاهیان، دانشمندان، مشاوران توسعه و آخر از همه ـ ولی نه کمتر از همه ـ خود کشاورزان، نیاز به اطلاعات صحیح و بموقع دارند، تا بتوانند تصمیمات درست اتخاذ نمایند.
در این گزارش، کوشش کرده ام تا نقشی را که خدمات بین المللی اطلاع رسانی کشاورزی می تواند در جریان رشد ایفا نماید، نشان دهم. نخست رئوس مهمترین مشکلاتی را که کارکنان خدمات اطلاع رسانی در کشورهای در حال توسعه با آن مواجه اند، بر می شمارم و سپس درباره راههای مقابله با این مشکلات و اینکه چگونه می توان بهترین خدمات اطلاع رسانی را برای استفاده کنندگان کشورهای جهان سوم سازمان داد، بحث می کنم.
مشکلات خدمات اطلاع رسانی در کشورهای در حال توسعه:
آغاز فعالیت و یا گسترش خدمات اطلاع رسانی در کشورهای در حال توسعه با مشکلات متعددی مواجه است، که می توان مهمترین آنها را بشرح زیر مشخص کرد:
1- کارکنان:
در حال حاضر بیشتر کشورهای در حال توسعه با کمبود شدید کتابدار تربیت شده و دانشمندان علم اطلاع رسانی رو به رو هستند. خوشبختانه این مشکل توسط سازمانهای بین المللی از جمله فدراسیون بین المللی دکومانتاسیون (FID) و یونسکو (UNESCO) تشخیص داده شده و آنها در برنامه هایشان اولویت را به کشورهایی می دهند که در این مورد استحقاق بیشتری دارند. یک مشکل اساسی در بسیاری موارد طرز تلقیهاست. مثلاً استفاده کنندگان غالباً، دانشمندان علم اطلاع رسانی را با کارمندان تعلیم نیافته کتابخانه اشتباه می گیرند و اغلب این تصور به مدیریت هم تسری می یابد تا جایی که در کاهش شان و دستمزد آنان نیز منعکس می شود. این عوامل سبب می گردد که تازه واردین به سختی جذب این حرفه شوند.
2- ارتباطات
حتی در کشورهای صنعتی که خدمات اطلاع رسانی کشاورزی توسط ایستگاههای کوچک و متعدد تحقیقاتی، مراکز آموزشی و نظایر آن انجام می گیرد، بعلت پراکندگی در سراسر کشور، اغلب از مراکز جمعیت و منابع کتابخانه ملی دورند. در کشورهای در حال توسعه، این مشکل به لحاظ کمی خطوط تلفن، خدمات پستی، ناکافی بودن جاده ها و خطوط راه آهن، شدت بیشتری پیدا می کند. این فاصله ها نه فقط خدمات پستی و سایر ارتباطات را به تاخیر می اندازد، بلکه موجب کاهش ارتباط این قبیل مراکز با یکدیگر می شود و برای کارکنان جوان و تازه آموزش دیده خدمات اطلاع رسانی نیز که مستعد بهره گیری از تمام توان خود هستند، دشواری بوجود می آورد.
3- سازمان:
فقدان هماهنگی، توسعه تدریجی موسسات دولتی و تجدید سازمان مکرر در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، موجب دوباره کاری کوششها و به هدر رفتن منابع می شود. هماهنگی همه خدمات مورد بحث در تهیه اطلاعات، بنحوی که در نظام ملی اطلاع رسانی یونسکو (NATIS) [1]بعنوان الگوی قابل آزمایش طرحریزی شده است. وقتی که اشاعه اطلاعات، وظیفه بسیاری از وزارتخانه ها و موسسات مختلف است، فوق العاده مشکل بنظر می رسد.
4- منابع:
علی رغم گسترش اخیر کتابخانه ها در پاره ای از مناطق، بسیاری از کشورهای در حال توسعه از عدم سهولت دستیابی به بسیاری از مهمترین کتابها و مجلات رنج می برند. یک مجله خوب و سودمند فقط در یک یا دو کتابخانه نگهداری می شود. لاوانی [2] در بررسی میزان دستیابی به مجلههای کشاورزی گرمسیری موجود در کتابخانه های نیجریه، دریافت که در مورد مجلات منتشر شده در آفریقا نسبت عناوینی که در کشور موجود نیستند به عناوین موجود، حتی خیلی بیشتر از همین نسبت در مورد مجلاتی است که در کشورهای صنعتی بچاپ رسیده اند و این، نشاندهنده مشکلات سازمانی و توزیع ناشرین آفریقایی است.
نکته مهم دیگری که از مطالعات لاوانی بدست آمد، مسئلة زبان بود. هشتاد درصد عنوانهای اسپانیایی و پرتغالی در نیجریه در دسترس نبود، حال آنکه همه مجلات پرتغالی زبان از کشورهایی بودند (برزیل، موزامبیک، آنگولا) که با شرایط زیستی نیجریه مشابهت زیادی داشتند. موقعیت برتر نشریات انگلیسی زبان (هفتاد درصد در زمینه کشاورزی گرمسیری) و اهمیت نسبی مواد به زبان فرانسه (ده درصد)، اسپانیایی (ده درصد) و پرتغالی (هفت درصد)، نشان می دهد که حجم زیاد مواد اطلاعاتی به زبانهای مزبور، برای بسیاری از استفاده کنندگان در کشورهای در حال توسعه که معمولاً امکانات ترجمه نیز به آسانی در دسترشان نیست، سدی ایجاد می کند.
5- وضع مالی
محدودیتهای شدید مالی در بیشتر کتابخانه ها و مراکز اطلاعاتی کشورهای در حال توسعه امری بدیهی است. این مشکلات در اثر مقررات کنترل ارز در بسیاری از کشورهای در حال توسعه و هزینه نسبتا" بالای تهیه مجلات و کتابها و خدمات اطلاعاتی از کشورهای صنعتی، شدیدتر میشود. متاسفانه بسیاری از بخشهای مدیریت و تمامی سازمانهای کمک دهنده به استثنای تعداد کمی از آنها از جمله مرکز بین المللی تحقیقات توسعه (IDRC) بنظر نمی رسد که کاملا" اهمیت حیاتی حمایت از خدمات اطلاعاتی را احساس کرده باشند. با اینهمه، نباید تصور کرد که اگر مسئله مالی حل شود، مسائل دیگر از اهمیت چندانی برخوردار نخواهند بود، حتی در کشورهایی مثل عربستان سعودی که در سالهای اخیر گامهای بزرگی برای توسعه کتابخانه ها برداشته اند، هنوز هم مشکلات سازمانی و محدودیتهای نیروی انسانی وجود دارد.
نقش خدمات بین المللی اطلاع رسانی:
بنابراین، در مقابله با این زمینه هاست که ناچاریم نقش تهیه کنندگان بین المللی اطلاعات را بررسی کنیم. با وجودی که معمولاً شدت این مشکلات در همه کشورها یکسان نیست، مع هذا، همه آنها باید توسط نظامهای بین المللی که مایلند به استفاده کنندگان در کشورهای جهان سوم خدمات اطلاعاتی ارائه دهند، در نظر گرفته شوند.
همانطور که ملاحظه شد، اطلاعات کشاورزی مورد نیاز طبقات وسیعی از استفاده کنندگان، از مدیران و مسئولان امور مالی گرفته تا محققین و کارکنان توسعه و ترویج است. معمولاً برای خدمات بین المللی اطلاع رسانی مقدور نیست که به این گروهها، بویژه خود کشاورزان یعنی، استفاده کنندگان نهایی از بیشترین اطلاعات کشاورزی، مستقیما" کمک کنند. بنابراین بواسطه هایی نیاز خواهد بود که مسئولیت تنظیم مجدد اطلاعات، در جهتی متناسب با نیازها و شرایط محلی استفاده کنندگان را بعهده گیرند. در این میان نمی توان نقش مروجین یا مشاورین کشاورزی را در انتقال نتایج تجارت آزمایشگاهی و عملی به منافع محسوس (مثل افزایش بازدهی محصول و توسعه رفاه جمعیت روستایی) خیلی مهم شمرد؛ زیرا برای انتخاب اطلاعات مناسب و ارائه آن به طریق مناسب دانش محلی آنها از محیط زیست و مشکلات اجتماعی روستاییان ناچیز است. متاسفانه در مورد خدمات جاری اطلاع رسانی کشاورزی، مطالعات اخیر نشان داده است که حتی در کشورهای صنعتی خدمات موجود نیازهای اطلاعاتی مروجین را بخوبی و بنحو رضایتبخش برطرف نمی کند.
در سالهای اخیر مراکز تخصصی اطلاع رسانی کشاورزی بسیاری در کشورهای در حال توسعه ایجاد شده است. در اینجا منظور، هم دپارتمانهای اطلاعاتی مراکز بین المللی است که توسط گروه مشاوران تحقیقات بین المللی کشاورزی [3](CGIAR) تامین مالی می شوند، و هم مراکز تحقیقاتی یا آموزشی که توسط حکومتهای ملی یا منطقه ای تاسیس می یابند. این مراکز اطلاع رسانی هر یک فعالیت خود را در جهت محصول معینی (یا گروه کوچکی از محصولات) و یا در جهت اولویتهای خاص کشاورزی کشورشان و یا کشورهای منطقه متمرکز می کنند. طبیعتا"، این ویژه کاریها در تحقیقات یا فعالیتهای دیگر کارکنان کشاورزی این مراکز نیز منعکس می شود. در نتیجه، این مراکز مطلوب بوجود می آیند تا بعنوان واسطه های دسترسی به نظامهای بین المللی و گزینش، پردازش و تنظیم مجدد مواد برای اشاعه بین استفاده کنندگان خود عمل کنند. این فرآیند تنها شامل خدمات معمول اشاعه اطلاعات گزیده (SDI) و خدمات تحقیقاتی گذشته نگر نخواهد بود؛ بلکه همچنین وظایف تهیه منظم مجموعه های تخصصی چکیده نامه ها و نمایه نامه ها ـ مانند آنچه که بوسیله مرکز اطلاع رسانی کاساوا در مرکز بین المللی کشاورزی گرمسیری [4](CIAT) کلمبیا و بانک اطلاعاتی کشاورزی آسیا [5](AIBA) در فیلیپین انجام می گیرد ـ را نیز در بر می گیرد. تهیه خبر نامه ها، آگاهی نامه ها، تنظیم ترجمه ها و توزیع روزآمد بررسیها در مورد موضوعهای معین برای مروجان، نیز می تواند وظایف مفید و بسیار مناسب این مراکز تخصصی باشد.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 23 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله خدمات اطلاع رسانی کشاورزی برای کشورهای جهان سوم