تجارت و حقوق تجارت در خلیج فارس
توسعه جزایر مصنوعی کشور امارات با سرعت زیادی آغاز شده است. اگر این برنامه ادامه یابد، تا 10 سال آینده تمامی نوار کم عمق ساحلی تبدیل به محیطی خشک می شود.خشک کردن دریا در آب های خلیج فارس و دریای عمان از سوی کشورهای عربی پدیده ای است که امروزه بر محیط زیست دریای جنوب سایه انداخته و هر روز با پیشرفت برنامه های جدیدی روبه روست.
دکتر وحید چگینی، رئیس مرکز ملی اقیانوس شناسی، در گفت و گو با ایرنا می گوید:" ساخت جزایر مصنوعی توسط کشورهای حاشیه خلیج فارس ، محیط زیست این شاهراه دریایی را تهدید می کند."
او با اشاره به ساخت دو جزیره " نخل " و " نقشه جهان " توسط امارات متحده عربی می افزاید:" این دو جزیره مساحت بسیار زیادی از خلیج فارس را به خود اختصاص داده است که این مسئله خود تهدید بزرگی برای منطقه خلیج فارس است."
دکتر محمد رضا فاطمی، استاد دانشگاه محیط زیست دریایی دانشگاه آزاد اسلامی در این باره به خبر آنلاین می‌گوید:" پروژه‌ای از سوی سازمان محیط زیست تعریف شده که در آن خسارات زیست محیطی خشک کردن دریا بررسی می‌شود."
او با بیان اینکه این پروژه تا پایان امسال به نتیجه می‌رسد، اضافه می‌کند:" سخت ترین بخش این پروژه تهیه تصاویر ماهواره‌ای از سواحل شمالی خلیج فارس که همان آبهای ایران است و سواحل جنوبی آن یعنی آبهای امارات، بحرین، قطر بود که خوشبختانه با موفقیت به اتمام رسید."
به گفته فاطمی تا پایان پروژه نمی‌توان درباره اثرات تخریبی ساخت جزیره‌های مصنوعی اظهار نظر کرد اما به طور کلی می‌توان گفت که چه آسیب‌هایی به محیط زیست خلیج فارس وارد می‌آورد. او در این باره می‌گوید:" آب خلیج فارس از طریق تنگه هرمز هر پنج سال یک بار عوض می‌شود، بنابراین هر تغییری بر کل اکوبیولوژی خلیج فارس مؤثر است و هر نوع آلودگی در آن بر کل خلیج فارس اثر می‌گذارد."
استاد محیط زیست دانشگاه آزاد اسلامی ادامه می‌دهد:" به طور کلی هر جایی از دریا اگر خاک ریخته شود کل موجودات بسترزی در آن قسمت کشته می‌شوند. علاوه بر آن، کدورت آب تا شعاع چندصد متری بالا می‌رود و باعث از بین رفتن مرجان‌ها، نکتون‌ها و برخی ماهیان دریایی می‌شود چرا که این موجودات به کدورت آب حساس هستند. همچنین نرم تنان هم که با فیلتر کردن آب زندگی می‌کنند به دلیل نبود اکسیژن از بین می‌روند."
فاطمی یادآور می‌شود:" ایجاد ساختار مصنوعی با خاکریزی در دریا الگوی جریان آب را تغییر می‌دهد، بدین ترتیب مبادله آب به خوبی صورت نمی‌گیرد و مواد غذایی آبزیان تأمین نمی‌شود."
دکتر مجید مخدوم، استاد محیط زیست دانشگاه تهران، هم با بیان اینکه آسیب‌های زیست محیطی تنها شامل سواحل امارات نمی‌شود، می‌گوید:" خلیج فارس یک محیط بسته است که هر تغییری در آن به کل خلیج فارس برمی گردد و تنها شدت و ضعف آن متفاوت است. بنابراین نباید نسبت به این اقدام ساکت ماند."
این کارشناس می افزاید:" توسعه جزایر مصنوعی کشور امارات با سرعت زیادی آغاز شده است و اگر برنامه های آتی آنها را بنگریم، تا 10 سال آینده تمامی نوار کم عمق ساحلی با جزایر مصنوعی تبدیل به محیط تقریبا خشکی می شود و در نتیجه بخش های دورتر از ساحل نیز کم عمق شده و مورفولوژی خلیج فارس تغییر می کند."
چه باید کرد؟
خلیج فارس، با مساحتی بیش از 233 هزار کیلومترمربع یکی از بزرگترین خلیج‌های کره زمین است که دسترسی و بهره‌برداری از منابع آن میان هشت کشور تقسیم شده است.
کنوانسیون حفاظت از محیط زیست خلیج فارس و دریای عمان با حضور هشت کشور ذی‌سهم در کویت قرار دارد. طبق کنوانسیون کویت پروژه‌های بزرگ عمرانی در خلیج فارس باید از نظر زیست محیطی ارزیابی شود و در صورت بی‌خطر بودن اجرا شود.
به گفته فاطمی با آنکه ایران از کویت درخواست کرده تا گزارش‌های ارزیابی جزیره مصنوعی نخل را از امارات طلب کند، اما گویی هنوز این اتفاق رخ نداده است.
حقوق دریا و حقوق تجارت خلیج فارس
بر این اساس ماده 123 کنوانسیون 1982 سازمان ملل درخصوص حقوق دریاها، راجع به دریاهای بسته یا نیمه بسته ( خلیج‌فارس یک دریای نیمه بسته به شمار می‌آید ) بر این اصل استوار است که دولت‌های ساحلی باید در امور مختلف مربوط به بهره‌برداری از حقوق و انجام تکالیف خود با یکدیگر همکاری کنند و به همین سبب می‌توان گفت اقدام هر کدام از دولت‌های ساحلی برای ایجاد جزایر مصنوعی باید با اطلاع و هماهنگی سایر دولت‌های ساحلی و با توجه به تمام آثار زیست‌محیطی آن انجام شود
خلیج فارس از جمله مناطق آبی جهان است که امروزه به یکی از کانون های اصلی بحران و اختلا ف بین المللی تبدیل شده است. این منطقه از جنبه های گوناگون دارای ویژگی های متمایزی در مقایسه با سایر مناطق آبی و خشکی های جهان است که به آن اهمیت و برجستگی های فوق العاده ای بخشیده است. اهمیت فزاینده آن نیز باعث بروز برخی اختلافات و منازعات اقتصادی و به خصوص سیاسی شده است. منطقه ای نفت خیز که از مهمترین مناطق تامین نفت جهان محسوب می شود.
وسعت آن بین 220 تا 240 هزار کیلومتر مربع است یعنی تقریبا مساحتی نصف مساحت دریای خزر. طول سواحل خلیج فارس 3000 کیلومتر است که بیشترین خط ساحلی را ایران دارا است یعنی از دهانه فاو گرفته تا تنگه هرمز جزو مناطق ساحلی ایران محسوب شده و بقیه خطوط ساحلی کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را شامل می شود. بنابراین از 3000 کیلومتر خط ساحلی 1722 کیلومتر آن از آن ایران است.
طول خلیج فارس از عراق تا تنگه هرمز 1000 کیلومتر و عرض آن در بعضی جاها بین 100 تا 300 متر است. عمق خلیج فارس در نقاط گوناگون مختلف است. در تنگه هرمز متوسط عمق آب 100 متر، در اطراف جزیره هرمز 80 متر، در کل سواحل ایران 70 متر و در سواحل جنوبی آن متوسط عمق آب به 15 متر نمی رسد ولی به صورت کلی عمق متوسط آب در خلیج فارس 35 متر است. اما وسعت خلیج فارس در گذشته بیشتر و تقریبا دو برابر وسعت امروزی اش بود که به مرور زمان از وسعت آن کاسته شده است. همچنان که مورخان در کتاب های تاریخی نوشته اند وسعت خلیج فارس به موصل و کرکوک می رسیده یعنی در آن زمان هنوز عراق شکل نگرفته و اصلا سرزمین خشکی به نام عراق وجود نداشت به گونه ای که در کتب تاریخی آمده است تا قبل از حمله اسکندر به ایران کشتی های تجاری و... در شوش لنگر می انداختند یعنی شوش به دریا متصل بوده است در حالی که امروز دریا پس رفته و از شوش فاصله گرفته است. کشورهایی که امروز آنها را تحت کشورهای حوزه خلیج فارس می شناسیم 8 کشور هستند که 6 کشور عربستان ، قطر، امارت متحده عربی، بحرین، عمان و کویت عضو شورای همکاری خلیج فارس که بعد از جنگ ایران و عراق شکل گرفت هستند و دو کشور دیگر یعنی جمهوری اسلا می ایران و عراق که عضو این شورا نیستند. امارات متحده عربی که به ندرت "متحد" بوده است چون هنوز حدود یک سوم از اختلا فات راضی میان امارات متحده عربی حل و فصل نشده با مساحت 83 هزار کیلومتر و جمعیتی بالغ بر 5/2 میلیون نفر خود متشکل از هفت شیخ نشین است.
سایر کشورها نیز به ترتیب: عمان با وسعت 220 الی 230 هزار کیلومتر و جمعیت 2 میلیون نفر، قطر 11 هزار کیلومتر مربع و جمعیت 500 هزار نفر، بحرین 622 کیلومتر مربع با 600 هزار نفر جمعیت که کوچکترین کشور حوزه خلیج فارس است که حتی از جزیره قشم هم کوچک تر است، کویت 17 هزار کیلومتر و جمعیت تقریبا 2 میلیون نفر، عراق 438 هزار کیلومتر و جمعیت 23 میلیون نفر، عربستان با مساحت 100/2 میلیون کیلومتر مربع و جمعیت 21 میلیون نفر و ایران که با 75 میلیون نفر جمعیت و وسعت 1648000کیلومتر مربع است. بنابراین جمعیت کل کشورهای عربی حوزه خلیج فارس 45 میلیون نفر است که از کل جمعیت ایران کمتر است و اگر مساحت عربستان را که بیشتر شامل صخره هاست از سایر کشورهای حوزه خلیج فارس بر داریم مساحت ایران از کل آنها بیشتر است. اما درمورد نام خلیج فارس همچنان که اسناد تاریخی نشان می دهد و در منابع تاریخی هم هست و حتی در قرار دادهای منعقده بین المللی نیز وجود دارد این منطقه از همان ابتدا و از دوران های گذشته تحت عنوان خلیج فارس(Persian Golf) بوده است. در حالی که امروز کشورهای غربی و عربی و عده ای که اطلا ع تاریخی ندارند و از وقتی که خودشان آمده اند و مستقر شده اند مبدا را همان تاریخ و مقطع زمانی قلمداد می کنند.
کشورهایی که حتی برخی از آنها سابقه تاسیس شان به 60 سال نمی رسد تلا ش گسترده ای به کار می برند تا یک نام جعلی را که همان خلیج عربی و فاقد استنادات تاریخی و استدلا لهای منطقی است برای خلیج فارس در محافل و مجالس بین المللی به کار گرفته و تثبیت کنند.
خلیج عربی عنوانی است که برای اولین بار توسط انگلیسی ها به کار برده شد. یک انگلیسی در بحرین در دهه 1960 کتابی در مورد خلیج فارس نوشت که در آن اولین بار خلیج عربی را مورد استفاده قرار داد و بعدها اتحادیه عرب در یکی از جلساتش این نام را تصویب کرد. بنابراین تا قبل از 1960 از اصطلاح کاذبی تحت عنوان خلیج عربی خبری نبود و بعد از این سال خلیج عربی وارد ادبیات سیاسی و جغرافیایی شد. همچنان که نام دریاها را از کشورهایی که اطرافش هست می گیرند و با اشاره به اینکه ایران که از مهمترین و بزرگترین کشورهای حوزه خلیج فارس است و بیشترین خط مرزی را یعنی نزدیک دو سوم خطوط ساحلی را با خلیج فارس دارد و با استناد به کتب تاریخی، جغرافیایی و سیاسی و نقشه ها و دایره المعارف ها از ابتدا این منطقه نام خلیج فارس را داشته است. جالب اینکه شیخ نشین های اطراف خلیج فارس نیز در قراردادهای تحت الحمایه ای که با انگلیس داشتند عنوان و نام خلیج فارس را به کار بسته اند.
سازمان ملل و سایر رژیم های بین المللی و قراردادهای بین المللی از جمله حقوق دریاها نیز اعلام کرده که غیر از عنوان خلیج فارس نام دیگری را نمی شناسد. بنابراین علت حساسیت ایران نیز نسبت به تحریف نام خلیج فارس حالت تدافعی ایران است که از این منظر به شدت مورد تهاجم قرار گرفته است و به طور کل سیاست ایران این بود که نام مناطق جغرافیایی ثابت باقی مانده و تغییر نکند. اما در مورد اهمیت خلیج فارس در تمامی ابعاد وجودی از سیاسی، اقتصادی گرفته تا نظامی و جغرافیایی که آن را تبدیل به یکی از مهمترین مناطق آبی جهان کرده است، مهمترین موردی که باعث اهمیت فوق العاده خلیج فارس شده و حتی سبب دست اندازی و طمع ورزی قدرت های بزرگ نسبت به آن شده وجود ذخایر طبیعی به خصوص نفت است به گونه ای که نام خلیج فارس مساوی با نفت شده است. با نگاهی گذرا به کل ذخایر نفتی شناخته شده جهان و سایر مناطق پی به اهمیت این موضوع می بریم. کل ذخایر نفتی شناخته شده جهان 1003 میلیارد بشکه اعلام شده است که از این رقم حدود 665 میلیارد بشکه یعنی دو سوم کل ذخایر نفتی جهان در خلیج فارس واقع شده است. قسمت دیگر ذخایر نیز یعنی یک سوم آن به ترتیب شامل آمریکا 156 میلیارد بشکه، اروپا 76 میلیارد، آفریقا حدودا 65 میلیارد و سایر مناطق آسیا به جز کشورهای حوزه خلیج فارس 43 میلیارد است. این در حالی است که بیشترین ذخایر نفتی خلیج فارس را عربستان داراست یعنی چیزی حدود 265 میلیارد بشکه که از کل ذخایر نفتی قاره آمریکا و اروپا بیشتر است و تقریبا برابر با ذخایر سایر مناطق جهان است. بعد از عربستان ایران در رتبه دوم ذخایر نفتی قرار دارد و میزان ذخایر نفتی اش 130 میلیارد بشکه است که از کل ذخایر اروپا و آفریقا بیشتر است. همچنین از نظر گازی هم ایران دومین تولید کننده گاز بعد از روسیه است.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 15 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله حقوق تجارت در خلیج فارس