اشاره:
بزرگان و دانشمندان شیعه به ویژه صاحبان قلم که درمورد وجود حضرت مهدی کتاب نوشته اند، با بهره گیری از کلمات نورانی و روایات وارده در این باب ، برای شیعه و دوستان امام عصر (عجل الله تعالی فرجه) تکالیف ووظایفی را مقرر داشته اند ، تکالیفی که یک فرد شیعه باید درعصر غیبت نسبت به آنها اهتمام ورزد . البته هر کسی در حد وسع خود اموری را به عنوان وظایف تعیین کرده اند . در این مورد ، بهترین کتاب ، «مکیال المکارم » است که مؤلف آن (سید محمد تقی موسوی ) در باب هشتم کتاب ، هشتاد امر را به عنوان تکالیف عباد نسبت به امام عصر ، بر شمرده است . ما در این نوشتار درصدد بررسی و جمع تمامی تکالیف نیستیم ، بلکه تنها به برخی تکالیف ووظایف عباد مخصوصاً شیعه اشاره می کنیم ، چرا گه بررسی تمام وکمال آن نه در وسع فهم مؤلف است و نه در این نوع نوشتار می گنجد .
البته معلوم است که این تکالیف ، دستوراتی هستند که از طرف مبادی عالیه و ائمه معصومین : صادر شده اند که عبارتند از :
1- یاد امام زمان (علیه السلام)
وظیفه ی یک شیعه و یک عاشق دلسوخته قبل از هر چیز یاد امام زمان است نه در هر صبح و شام ، بلکه درتمایم ساعات عمر خود و درهر حال ازحالات و در هر مکانی از مکانها باید به یاد امام زمام باشد ، نه آنکه هر گاه مریض یا گرفتار شد ویا در مرکزی از مراکزدینی ، مانند حرم ائمه (علیه السلام) قرار گرفت به یاد امام بیافتد ، زیرا عاشق آن است که آنی از یاد معشوق غافل نشود . تأسف آن است که نه تنها دیگران به یاد امام نیستند . بلکه شیعیان نیز امامشان را به فراموشی سپرده اند ، در حالی که از یاد بردن ولی نعمت عیب و زشت است . یاد اما نه تنها یک وظیفه است که آرام بخش و نشاط آور ، سازنده و تربیت کننده ، اصلاح گر وشور آفرین ووسیله تقرب به خدا و توشه لحظه پر وحشت مرگ نیز هست .
بنابراین ، ای دوستان امام زمان اگر صفای روح می طلبید ، اگر تزکیه نفس می خواهید . اگر قدرت مبارزه با تمایلات نفسانی ووسوسه های شیطانی را جویا هستید ، اگر از گناهان و خطاها پشیمان شده در پی وسیله استغفار به فکر درمان بیماری های روحی وناهمواریهای معنوی افتاده اید ، اگرتعالی روانی و نور باطنی می خواهید و بالاخره اگر کامیابی دنیا و آخرت را خواستارید ، راه اصلی و مسیر حقیقی آن است که به یاد امام زمان باشید و به او روی آورید ودست به دامان او شوید ، در تمام ساعات عمرتان به یاد او باشید ، از او بخواهید ، او را بجوئید ، راه او را به پیمائید و در خانه او را بزنید ، چرا که همه چیز انجاست و همه کمالات در سایه مهر او و در پرتو اطاعت و کسب خوشنودی او و سرانجام از یاد اوست . شما در هر مقام و موقعیتی که هستید ، اگر می خواهید در تمام شئون زندگی و در همه مسائل اجتماعی ، به خصوص سازندگی روح انسانی وشکوفایی اندیشه ، به جائی برسید و به موقعیتهائی نایل شوید پیوسته به یاد او باشید و پیوندتان را با او محکم کنید که در غیر این صورت . تلاشها بی ثمر می ماند . راههای به یاد امام بودن ، تکالیف بعدی است که ذیلاً اشاره می شود .
2- دعا برای شناخت امام زمان (علیه السلام)
معرفت و شناخت امام زمان ، امری حتمی و ضروری است ، چرا که طبق حدیث نبوی مرگ کسی که نسبت به امام زمانش آگاهی ندارد ، مرگ جاهلیت است . بنابراین یکی از وظایف مسلم عبد این است که امام زمانش را بشناسد و در این راه از هیچ کوششی دریغ نورزد . از جمله کوششها دعا و مسئلت شناخت امام از حضرت حق تعالی است که از خدا استعانت بجوید و بخواهد که معرفت امام را برای اومیسر و مقدورنماید . در این مورد دعای معروفی است که مرحوم کلینی در باب غیبت ازکتاب الحجه اصول کافی و نعمانی در کتاب غیبت خود و شیخ صدوق در کتاب کمال الدین و سید بن طاووس در جمال الاسبوع و شیخ طوسی در مصباح المتهجد نقل کرده اند .در این دعا پس از درخواست معرفت خدا ومعرفت رسول خدا . معرفت امام مسئلت می شده ودستور مواظبت آن به مؤمنان و منتظران ظهور حضرت داده شده است :
«اللهم عرفنی نفسک فانک ان لم تعرفنی نفسک لم اعرف نبیک ( لم ارعف رسولک ) اللهم عرفنی رسولک فانک ان لم تعرفتی رسولک لم اعرف حجتک . اللهم عرفنی حجتک فانک ان لم تعرفنی حجتک ضللت عن دینی ؛ خداوندا خودت را به من بشناسان که اگر خودت را به من نشناسانی رسولت رانخواهم شناخت، خداوندا رسولت را به من بشناسان ، چرا که اگر رسولت را به من نشناسانی ، حجتت را نخواهم شناخت . خداوندا حجت خود را به من بشناسان که اگر حجتت را به من نشناسانی ، در دین گمراه خواهم شد .»
بزرگان دین به دوستان و مؤمنان و عاشقان حضرت مهدی دستور مواظبت این دعا را برای همیشه داده اند ، بنابراین می توان آن را یکی از وظایف شمرد .
3- دعا برای سلامت امام زمان (علیه السلام) :
یکی ازوظایف دوستان امام این است که برای سلامت و صیانت حضرت از خطرات و بلایایی که جان امام را تهدید می کند ، با هر زبانی که بدان مسلطند ، دعا کنند و بهتر آن است که دعاهای مأثور را بخوانند ،مانند :
« اللهم کن لویک الحجه بن لحسن صلواتک علیه و علی آبائه فی هذه الساعه و فی کل ساعه ولیاً و حافظاً و قائداً وناصراً و دلیلاً و عینا حتی تسکنه ارضک طوعاً وتمتعه فیها طویلاً »1. یا مانند « اللهم اعده من شر جمیع ما خلقت و ذرات و برات و انشات و صورت . و احفظه من بین یدیه و من خلفه و عن عینه و عن شماله و من فوقه ومن تحته بحفظک الذی لا یضیع من حفظته و احفظ فیه رسولک و وصی رسولک علیهم السلام . اللهم ومد فی عمره وزد فی اجله و اعنه علی ما ولیته و استرعیته ...»2
البته کل این دعا را محدث قمی درمفاتیح الجنان در ملحقات آن تحت عنوان دعا در غیب امام زمان آورده است .
و مانند دعایی که تحت عنوان « صلوات بر ولی امر منتظر (عجل الله تعالی فرجه) » در مفاتیج الجنان در ضمن صلوه بر حجج طاهره : آمده است : « ... اللهم اعذه من شر کل باغ و طاغ و من شر جمیع خلقک و احفظه من بین یدیه و من خلفه و عن یمینه و عن شماله و احرسه و امنعه من ان یوصل الیه بسوء ...» . و یا مانند دعایی که با این عبارت شروع می شود : « اللهم ادفع عن ولیک و خلیفتک ...» که مرحوم محدث قمی آن را از سید ین طاووس در جمال الأسبوع و شیخ الطایفه در مصباح المتجهد نقل کرده و درامر چهارم از دعا برای امام عصر (علیه السلام) قرار داده است . طالبان می توانند به مفاتیح الجنان مراجعه کنند .
در اینکه به دوستان توصیه شده برای سلامتی امام زمان (علیه السلام) دعاکنند و اینکه دعاهای بسیار در مورد این مورد ثبت و ضبط شده ، تا آنجا که در دعاهایی که برای امام زمان نقل شده به این موضوع توجه شده ، بحثی نیست و کسی نمی تواند در آن تردید کند ، حتی دستور داده شده که دوستان برای حفظ جان امام صدقه بدهند، نخست قصد و نیتش سلامتی امام زمان ، سپس سلامتی خود و اعضای خانواده اش ، آنهم در پناه امام زمان را لحاظ کند که این به قبول نزدیکتر است تا آنکه بخواهد صرفاً برای سلامتی خود صدقه بدهد .
4- دعا برای تعجیل در ظهور امام زمان (علیه السلام) :
یکی از وظایف مسلم شیعیان در زمان غیبت امام زمان ، دعا برا ی قرب ظهور و درخواست تعجیل در قیام آن حضرت است . شیعه راستین و دلباخته امام زمان کسی است که در هر صبح و شام و با هر نماز ونیاز دست حاجت به پیشگاه خدای رؤف دراز کرده و از او ظهور مولایش را بطلبد .
کسی که شیفته واقعی امام زمان (علیه السلام) است در دعا برای ظهور مولایش اسیر الفاظ و گرفتار عبارت پردازی نیست ، بلکه از عمق جان دعا می کند و با تمام وجود گمشده اش را می طلبد ، تنها زبانش سخن نمی گوید ، بلکه قلبش در هجران یار می سوزد ، دلش در فراق محبوب مضطرب است و دیدگانش در انتظار دیدار اشکبار است . گردش زبانش در گام ، همچون اشکهای غلطانش برگونه ، نشانه محبت درونی و علاقه قلبی او به مولا و محبوب اش است .
شیعه شیفته ، بسان انسانی فارغ و بی سوز ، نیایش نمی کند . بلکه مانند عاشقی دلباخته با دلی پر سوز و گداز و با تمام وجود برای ظهور امامش دعا میکند . انسانی که دردریا گرفتار توفان شده و کشتی اش شکسته به دریا افتاده و در حال غرق شدن است ، چگونه برای نجات خویش دعا می کند ؟ و با چه حالی خدا را میخواند و چطور از ته دل به پیشگاهش التماس می کند ؟
شیعه دلباخته نیز در زمان غیبت ، میان موجهای پرخروش حکومتهای خود کامه در دل دریای توفان زده و تاریک اجتماعات فاسد بشری ، کشتی سعادتش را شکسته می بیند ، دل را در فراق امام ومولایش مضطرب و پریشان می یابد و بدون ذره ای ظاهر سازی و خودنمایی ، از صمیم قلب فریاد می کشد : این بقیه الله ؟ و با اشک و آه جان سوز می گوید : این المنتظر لاقامه الامت والعوج ؛ کجاست مصلحی که انتظار می کشیم انحرافها و کجیها را راست گرداند ؟ این المرتجی لازاله الجور و العدوان ؛ کجاست مایه امیدی که ستم و بی عدالتی را از جهان برچیند ؟ این معز الاولیاء ومذل الاعداء ؟ کجاست عزت بخش دوستان و ذلیل کننده دشمنان ؟ این ابن النبی المصطفی و ابن علی المرتضی وابن خدیجه الغراء و ابن فاطمه الکبری ؛ کجاست پسر محمد مصطفی (صل الله علیه و اله) وعلی مرتضی (علیه السلام) و خدیجه غراء (علیه السلام) و فاطمه کبری (علیه السلام) ؟
آری ، عاشق دلباخته صبح و شام نمی شناسد و درتمام ساعات منتظر ظهور یار و مشتاق دیدار جمال محبوب است . امام صادق (علیه السلام) فرمود : « فتوقعو الفرج صباحاً و مساءً3 ؛ باید در هر صبح و شام در انتظار ظهور صاحب خود باشی ».
و در حدیث دیگر فرمود :«.... و توقع امر صاحبک لیک و نهارک4 ؛ باید شب و روز منتظر فرار رسیدن ظهور صاحب خود باشی ».
بنابراین ، بر همه شیفتگان آن حضرت لازم است دائم به یاد آن امام همام بوده و برا ی تعجیل در ظهورش دعا کنند و از خدا ظهور او را هر چه سریعتر بخواهند ، چرا که با آمدن او تمام ملل نجات می یابند و شیعه به اوج عزت وعظمت خود می رسد . به قول امام صادق :لکل اناس دوله و دولتنا فی آخر الدهر یظهر5 .
یقیناً در دولت اهل بیت پیامبر شیعیانشان به اوج عزت خواهند رسید و دشمنانشان به حضیض ذلت ، چنانکه حضرت ولی عصر (عجل الله تعالی فرجه) فرمود : « و اکثر و الدعا ، بتعجیل الفرج فان ذالک فرجکم 6؛ برای فرج ما بسیار دعا کنید چرا که فرج شما در آن است .»
5- ندبه بر امام زمان (علیه السلام) :
ندبه بر حضرت مهدی اظهار شوق به لقای او ، گریه و ابراز نگرانی از مفارقت ومحروم بودن از فیض حضور او ، دعا برای تعجیل فرج وظهور او ، ذکر مناقب وفضایل واقدامات و برنامه های انقلابی و اصلاحی آن وجود مبارک و اظهار تأسف از اوضاع ناهنجار و روی کار بودن حکومتهای باطل ومستبد و روشهای بیداگرانه ، سنت حسنه ای است که همواره شیعه بر آن مداومت داشته و آن راشعار خود قرار داده و تا ظهور دولت حق و تأسیس حکومت جهانی اسلام ، و آزادی و نجات تمام انسانها ، این شعار بر قرار بوده و روشنگر خواسته های ارزنده و با ارج و هدفهای مترقی و نجات بخشاسلاماست .
این ندبه را شیعه از امامان معصوم خود که کار و عملشان سرمشق و پیروی از گفتار و رفتارشان ( بر حسب حدیث متواتر ثقلین و احادیث دیگر ) وظیفه هر مسلمانی است ، آموخته اند .
پیامبر اکرم (صل الله علیه و اله) و ائمه معصومین (علیه السلام) بر حسب روایات ، کراراً ضمن آنکه از اوضاع آخر الزمان و فتنه های که ظاهر میشود و فشار هایی که براهل حق وارد می گردد ،خبر می دادند ، نگرانی و تأثر خود را نیز اظهار می کردند .
شیخ صدوق و شیخ طوسی (رحمه الله ) هر یک به سند خود حدیث مفصلی را از «سدیر صیرفی » روایت کرده اند که در آن ، گریه و ندبه امام ششم حضرت جعفر بن محمد (علیه السلام) بر غیبت صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه) بیان شده است ، در اینجا برای رعایت اختصار قسمتی از این حدیث را که ارتباط با بحث ما ( ندبه ) دارد ؟ نقل می کنیم . سدیر صیرفی می گوید : من و مفضل بن عمر و ابوبصیر و ابان بن تغلب به محضر امام صادق (علیه السلام) شرفیاب شدیم ، دیدیم آن حضرت بر روی خاک نشسته و لباسی که از مو بافته شده و طوقدار و بی گریبان بود ، پوشیده است و مانند فرزند مرده جگر سوخته گریه می کند ، آثار حزن و اندوه ا زگونه و رخسارش آشکار و اشک کاسه چشمهایش را پر کرده بود و می فرمود :
« سیدی غیبتک نفت و ضیقت علی مهادی و ابتزت منی راحه فوادی سیدی غیبتک او صلت مصابی بفجایع الابد ، و فقد الواحد بعد بعد الواحد یقنی الجمع و العدد ، فما احس بدمعه ترقی من عینی و انین یقتر من صدری عن دوارج الرزایا و سوالف البلایا الا مثل بعینی عن غوایر اعظمها و افظعها و بواقی اشدها و انکرها ونوائب مخلوطه بغضبک و نوازل معجونه بسخطک 7؛ آقای من ، غیبت تو خوابم را گرفته و خوابگاهم رابر من تنگ کرده و آرامش و راحت دلم را ربوده است . آقای من ، غیبت تو مصیبتم را به مصیبتهای دردناک ابدی پیوسته و ازدست دادن یکی پس از دیگری جمع و عدد را فانی می سازد ، پس احساس نمی کنم به اشکی که در چشمم خشک می گردد و ناله ای که در سینه ام آرام می گیرد ، مگر آنکه مصایب بزرگتر و دلخراش تر وپیشامدهای سخت تر و ناشناخته تر در برابر دیده ام ، مجسم می شود .»
سدیر گفت : عقل از سر ما پرید و دلهای ما از غم و اندوه این پیشامد هولناک و حادثه خطرناک پاره شد و گمان کردیم از اتفاق ناگوار کوبنده ای این چنین گریان و سوگوار است یا از روزگار به او مصیبتی رسیده است .
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 25 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله برنامه عملی شیعیان و یاوران حضرت در دوران غیبت