یکى از پیامدهاى اجتماعى ظهور اسلام، شکلگیرى طبقهاى به نام «سادات» در جامعه اسلامى بود . با گسترش اسلام در سرزمینهاى دیگر، سادات از شرق تا غرب عالم اسلامى پراکنده شدند و به عنوان گروهى محترم و متنفذ مورد توجه قرار گرفتند . ایران از جمله سرزمینهایى بود که سادات در آن نفوذ و جایگاه قابل توجهى یافتند و روز به روز بر شهرت و اعتبار آنان افزوده شد . با این حال، موقعیت آنها از شرایط سیاسى، اجتماعى، اقتصادى و مذهبى دورههاى مختلف تاریخ ایران نیز تاثیر مىپذیرفت . در این مقاله، وضع سادات در ایران عصر مغول بررسى شده است .
واژههاى کلیدى: سادات، مغول، ایلخانان، دارالسیاده، موقعیت اجتماعى .
عظمت و قداستشخصیت پیامبر اسلام (ص) همراه با سفارشهایى که در قرآن و حدیث درباره «اقربین» و «اهل بیت» آن حضرت شده بود، موجب شد تا مسلمانان از همان اوان، ارزش و جایگاه ویژهاى براى منتسبان ایشان قائل شوند . در این بزرگداشت، تقریبا همه مسلمانان متفق بودند و حتى فرقهگرایىهاى بعدى تاثیر چندانى بر آن نگذاشت . این گروه که در ابتدا به نامهایى از قبیل «آل» ، «اهل» ، «ذریه» ، «عترت» و «اقربا» خوانده مىشدند، بعدها به نام «سادات» که در عین حال حکایت از سیادت و سرورى آنان در نظر مسلمانان داشت، نامیده شدند . ایرانیان نیز، پس از گرویدن به اسلام، توجه خاصى به اولاد و احفاد پیامبر (ص) مىکردند . نشانههایى از این توجه را مىتوان در حضور تعداد قابل توجهى از اولاد و نوادگان امامان شیعه در ایران، وقوع قیامهاى متعدد شیعى، و سرانجام تاسیس دولتهاى شیعى (از قبیل علویان طبرستان، آل بویه و صفویان) دید . ایجاد خلافت عباسى هم که با شعار حمایت از اهل بیتبر سر کار آمد، نشان دیگرى از ارادت گسترده و خالصانه ایرانیان به خاندان پیامبر (ص) بود . گذشته از جنبههاى سیاسى، ارج نهادن به سادات به تدریجبه عنوان یک ارزش اجتماعى، جزئى از فرهنگ ایرانى شد . از این رو است که در آثار بسیارى از عالمان، شعرا، مورخان و سیاست نامه نویسان و نصیحت نامه پردازان، اشارات متعددى در ارج گزارى به مقام آنها به چشم مىخورد . در نتیجه همین حمایتها و بزرگداشتها بود که حتى در موقع بروز رویدادهاى بزرگ و مصیبتهاى فراگیر نیز خلل چندانى در موقعیت و اعتبار سادات به وجود نیامد . دوران هجوم و سلطه مغولان بر ایران یکى از این برهههاى تاریخى بود .
با حمله مغول، ترکیب جمعیتى و ساخت و قشر بندى اجتماعى جامعه ایرانى دچار تحولات محسوسى شد; از میزان جمعیتبه نحو چشمگیرى کاسته شد، پارهاى گروههاى اجتماعى از هم پاشید و بعضى قشرهاى تازه، تحت تاثیر زندگى اجتماعى مهاجمان به وجود آمده یا فعالتر شدند . در این میان، سادات توانستند هویت و تشکل تاریخى خود را حفظ کنند .
در توجیه علل مصون ماندن نسبى سادات در جریان هجوم مغول، توجه به دو عامل ضرورى است: نخست آن که مغولان قصد در افتادن با معتقدات مردم مغلوب را، که اکرام و بزرگداشتسادات هم جزئى از آن بود، نداشتند و حتى بنا به خصلتهاى فکرى و مصالح سیاسى به این معتقدات به دیده احترام مىنگریستند . دیگر آن که توجه ایرانیان به سادات به عنوان نسل پیامبر (ص) و خاندان او با اندیشههاى مغولان درباره پاس داشت نسل و قداستخاندانهاى بزرگ همخوانى داشت .
این اهتمام براى حفظ نسب و قداستخانوادگى که در بین خاندانهاى بزرگ و فرمانروایان مغول با شدت بیشترى وجود داشت، شباهتبه تلاش سادات در حفظ شجرهشان داشت . گذشته از این سنت فراگیر، در میان مغولان و در پرتو شرایط سیاسى هر عصر، بعضى خاندانها تا مقام الوهیتبالا برده مىشدند . چنان که در عصر جهانگیرى و جهاندارى آنها که با ظهور چنگیزخان آغاز شد، هر کس که با اجداد یا اولاد او پیوند داشت، بلند مرتبه و مقدس تلقى مىشد . این موضوع را حتى مىتوان در سرگذشت نامهاى که خواجه رشیدالدین فضل الله درباره آبا و اجداد چنگیز و فرزندان و نوادگان او تدوین کرده است، به وضوح تمام دید . خواجه به صراحت از مغولانى که از نسل آلان قوا، جده به قول او پاکدامن چنگیزخان بودهاند، با عنوان «شجره منقح و روشن» (1) یاد کرده است . تقریبا همه امرا و بزرگان مغول که در دربار چنگیز و جانشینانش به سر مىبردند نیز از سابقه خانوادگى و وابستگى آبا و اجدادى خود به چنگیز و پدرانش سود مىبردند .
شامل 15 صفحه word
دانلود تحقیق سادات در دوره مغول