فرمت فایل : word (قابل ویرایش) تعداد صفحات : 40 صفحه
چکیده
فناوریهای نوین اطلاعات و ارتباطات، زمینه ساز پیدایش نوعی رسانه اجتماعی شده‌اندکه توانسته است بسترهای مناسبی را برای تغییرات اجتماعی ایجاد کند. این رسانه، با دارا بودن ویژگی تعاملی و اشتراک‌گذاری، فضای نوینی را در عرصه کنشگری ایجاد می‌کند. خاستگاه رسانة اجتماعی، پدیدة وب2 است که سازوکارهای لازم را از طریق سایت‌های شبکه‌های اجتماعی، برای خلق فضای نوینی به نام «فضای سایبر» فراهم می‌سازد. این مقاله ضمن پرداختن به ابعاد، تأثیرات و سازوکارهای رسانة اجتماعی به تبیین مفهوم فضای سایبر، فرهنگ سایبر و ابزارهای تعامل و اشتراک در محیط سایبر می‌پردازد.
مقدمه
فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی به همة فضاهای اجتماعی، سازمانی و فردی در جوامع بشری وارد شده و شیوه زندگی روزمره، کار و معرفت او را به درجات گوناگون تحت تأثیر قرار داده است. برخورداری از این فناوری‌ها به مثابه وقوع یک «چرخش پارادایمی» در زندگی فردی و اجتماعی انسان است که در آن حتی مفاهیم کهن نیز با هندسه معرفتی جدیدی قابل شناخت هستند. به تعبیر مانوئل کاستلز3 فناوریهای نوین اطلاعات، نقاط دور عالم را در شبکه‌های جهانی به همدیگر پیوند می‌دهند، ارتباطات رایانه‌ای مجموعه‌ای از جوامع مجازی را به وجود می‌آورند و در نتیجه آن همه ساختارها و فرایندهای مادی و معنوی بشری دگرگون می‌شوند (کاستلز، 1380: 48). در واقع به تناسب بهره‌مندی جوامع از فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی و ایفای نقش در ارتباطات و تعامل بین مردم و تبادل اطلاعات و دسترسی جامعه به این فرایند، تغییرات اجتماعی شتاب و شدت بیشتری می‌گیرد. از این‌رو، بیان اینکه بین فناوریهای اطلاعاتی و ارتباطی و شکل‌گیری زندگی اجتماعی پیوندی استوار برقرار شده است، مفهومی اغراق‌آمیز نیست. (Gripenberg, 2005:2)
اگرچه فناوری نوین، با توجه به وجوه فنی و ابزاری تعریف می‌شود، اما نگاه علوم اجتماعی به این پدیده معطوف به زمینه‌ها، عملکردها، آثار و نتایج آن است. دنیس مککوایل[1] بر این باور است که نیازی نیست که یک جبرگرای فناوری باشیم تا اعتقاد پیدا کنیم قالب فناوری که متضمن یک وسیله است، می‌تواند تأثیر خیلی زیادی بر محتوا و دریافت آنچه مربوط به ارتباطات و آثار احتمالی‌اش است بگذارد. فناوری ارتباطات لازمه‌اش کاربردها و قالب‌های بیانی و ارائة انتخاب‌های نوین به کاربران است. (McQuail, 2003)
1. پارادیم فناوری اطلاعات
مانوئل کاستلز که با طرح «جامعه شبکه‌ای»2 بنیان مطالعاتی نوینی را در ارتباطات نهاده است، ویژگی مهم عصر کنونی را دگرگونی «فرهنگ مادی» می‌داند که توسط آثار یک پارادایم فناوری جدید بر محور فناوریهای اطلاعاتی سازمان یافته است. او مهمترین مؤلفه سخت‌افزاری این تغییر را گذار از «فناوری مبتنی بر دروندادهای ارزان انرژی» به «فناوری متکی بر دروندادهای ارزان اطلاعاتی» تعریف می‌کند که از پیشرفت فناوری میکرو الکترونیک و مخابرات به دست آمده است (کاستلز، 1380: 92). وی بر این باور است که ابعاد بنیانی نظریه دربارة رسانه و جامعه، از مسیری که در گذشته پیموده شده جدا نیست، اما زمینة اجتماعی و سیستم ارتباطات متفاوت خواهد بود، به طوری که بازنگری اساسی در نظریه‌ها را الزامی می‌سازد. به نظر او ما به روشنی نمی‌توانیم فرض کنیم که فناوری همه چیز را بر اساس ویژگیهای مورد نظر کسانی که آنرا توسعه می‌دهند، تغییر خواهد داد. فناوری فقط پیشنهاد است و زمانی که جامعه پذیرای آن باشد تحقق عینی خواهد یافت. آیندة ارتباطات، پیش از آن که در سیطرة فناوری باشد، در دست بشر است (کاستلز،1380: 94- 93 و 66-59).
همان‌گونه که مککوایل یادآوری می‌کند، زمینه‌های اجتماعی در میزان نفوذ و سرعت تغییرات ناشی از استفاده از فناوری مؤثر است. اما مقاومت‌های اجتماعی و سیاسی که در برابر نفوذ فناوری نوین انجام گرفته است به دلیل ویژگیهای آن، چندان پایدار و مؤثر نبوده است (McQuail, 2003). جذابیت‌های جریان آزاد اطلاعات و امکاناتی که فناوریهای نوین در اختیار طیف گستردة کنشگران قرار می‌دهند، بسیاری از مقاومت‌های اولیه را در هم می‌شکند و چالش‌های بزرگی را در حوزه‌های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی پیش روی دولت‌ها قرار می‌دهد (Ferdinand, 2000:19).
تحقیق درباره مفهوم و سازوکار فضای سایبر و شبکه‌های اجتماعی