یک سوم از مرکبات تولید شده تحت فرایند قرار می گیرند که اصلی ترین محصول تولیدی آب مرکبات است. 50% از میوه کامل بعد از آب گیری باقی می ماند که این باعث شده تا صنایع تولید آب مرکبات حجم بالایی از محصولات جانبی را تولید کنند که معمولا بعنوان خوراک دام و یا کود استفاده می شوند و میزانی از آنهم بعنوان ضایعات دور ریخته می شود. در حالیکه می توان از این ضایعات در بخش های مختلف صنعت و همچنین صنایع غذایی استفاده کرد. ازجمله تولید فیبر های رژیمی اند که نه تنها بخاطر خواص تغذیه ایکه دارند بلکه بخاطر خصوصیات تکنولوژیکی و عملکردی شان مانند ظرفیت بالای نگهداری آب و روغن نیز مورد توجه قرار دارند. ترکیبات فعال زیستی از جمله فلاونوئیدها و اسیدآسکوربیک دسته دیگری از مواد سلامتی زا هستند که می توان ازمحصولات جانبی عصاره گیری مرکبات و بویژه پوست آنها بدست آورد، استفاده بعنوان سوبسترا در فرایند تخمیر.
واژه های کلیدی: محصولات جانبی مرکبات، خصوصیات عملکردی، فیبر رژیمی، ترکیبات زیست فعال
در مقایسه با سایر میوه ها در مرکبات نسبت بخش خوراکی به کل میوه کم است و مقادیر ضایعات مانند پوست و دانه بالا است در نتیجه صنایع تولید آب مرکبات مقادیر زیادی محصولات جانبی تولید می کنند که چون از بافت های گیاهی تشکیل شده اند و همچنین حجم بالای آنها برای تولید کننده مشکل ساز می باشند این باعث شد تا برای استفاده از این محصولات جانبی فرایند های جدیدی را طراحی شود که محصولات آن قابل استفاده و با ارزش افزوده بالاتر باشد که به این ترتیب مزان ضایعات نیز کاهش می یابد. یک سوم مرکبات تولیدی تحت فرایند قرار گرفته و محصولات متنوعی از آنها بدست می آید که اصلی ترین شان آب مرکبات است. که حدود%55-40 میوه را تشکیل میده و 50% از میوه کامل بعد از آب گیری باقی می ماند که می توان آنرا در دو بخش دسته بندی کرد. دسته اول شامل فلاودو[1] و آلبدو[2] می باشد که یک چهارم کل جرم میوه را تشکیل می دهند.فلاودو حاوی اسانس های روغنی و رنگدانه کاروتنوئیدی و آلبدو حاوی سلولز، پکتین و فلاونوئید ها است. دسته دوم بقایای آب گیری از مرکبات است که شامل دانه ها و پالپ میوه بوده و بعد از آب گیری و استخراج اسانس های روغنی باقی می ماندو این دسته عموما برای تهیه پکتین و تولید غذای دام استفاده می شود. در جدول یک محصولات صنایع فراوری مرکبات آورده شده است. گزارشاتی که مبنی بر حضور فیبر رژیمی کاربردی و آنتی اکسیدان ها در محصولات جانبی مرکبات منتشر شده است فراوری کنندگان مواد غذایی را ترغیب به جداسازی این ترکیبات سلامتی زا از پوست مرکبات و بکارگیری آنها در فرایند مواد غذایی نموده است تا بدین وسیله محصول سالم تر و ایمن تری به بازار عرضه کنند. در این مقاله سعی می شود با برشمردن ترکیبات سلامتی زایی که می توان از باقی مانده آبگیری مرکبات بدست آورد و اثرات مثبت تغذیه ای و تکنولوژیکی انها نشان داد که این باقی مانده ها نباید بعنوان ضایعات دورریخته شوند، بلکه می توانند مواد اولیه ای برای فرایند استخراج ترکیبات بارزش باشند. در ادامه به ترکیبات سلامتی زای بدست آمده از مرکبات پرداخته می شود.
-ترکیب محصولات جانبی مرکبات
ترکیب محصول باقی مانده از فرایند تولید عصاره بطور عمده از آب، قند محلول، فیبر، اسید های آلی، آمینواسید ها و پروتئین ها، املاح معدنی، روغن ها و چربی ها و همچنین فلاونوئد ها و ویتامین ها تشکیل شده است. تمام این ترکیبات در اجزای مختلف میوه در مقادیر متفاوتی وجود دارد و نسبت آنها در باقی مانده میوه به روش استخراج عصاره بستگی دارد.
3-موارد استفاده از ضایعات آبگیری مرکبات
علاوه بر استفاده بعنوان خوراک دام ، ضایعات آبگیری مرکبات قابلیت استفاده های متعدد دیگری را نیز دارند که شامل موارد زیر می باشند.
3-1- استخراج اسانس های روغنی
در پوست مرکبات تعداد زیادی غدد حاوی روغن وجود دارد که معمولا بعنوان محصول جابی اصلی بازیابی می شوند. روغن معمولا از میوه قبل یا در حین آبگیری بدست می آید. ترکیب شیمیایی روغن های که از طریق پرس سرد بدست می آیند در مرکبات مختلف و حتی واریته های متفاوت یک گونه متفاوت است.مهمترین ترکیب در اسانس مرکبا د-لیمونن[3] که بخش اعظم ترکیب کربوهیدراتی تمام مرکبات را شامل می شود. سایر ترپن ها، آلدهید ها، کتون ها، استر ها و الکل ها دیگر ترکیبات موثر در طعم و آرومای اسانس مرکبات می باشند. اسانس ها بعنوان طعم غذا و نوشیدنی، در صنایع عطر سازی استفاده می شوند.
3-2- استخراج د-لیمونن
د-لیمونن ترپن مرکبات است که هم در آب و هم پوست آن ها وجود دراد. در مقیاس صنعتی از طریق تقطیر روغن های اسانسی و پرس پوست مرکبات هنگام تهیه خوراک دام بدست می آید. در مقیاس تجاری در کنار مواد چسبنده، مواد چربی زدا، چاشنی ها، پاک کننده ها، حلال ها و بعنوان رقیق کننده سایر مواد طعمی بکار می رود. تمایل بالای د-لیمونن به گریس و روغن در کنار عدم سمیت و همچنین نگرانی های فزاینده در باره ایمنی کارگران و حفظ محیط زیست آنرا بعنوان جایگزین موثر حلال های برپایه نفت و حلال های کلرینه مطرح ساخته است. بدلیل منع قانونی استفاده از شوینده های کلردار این ترپن بطور گسترده در صنایع هوا فضا، قطعات الکترونیکی، رنگ سازی بکار می رود.
3-3-استفاده از فیبر رژیمی
فیبر از جمله ترکیبات سلامتی زای موجود در ضایعات آبگیر مرکبات است. مزیت عمده فیبر رژیمی بدست آمده از مرکبات در مقایسه با سایر منابع فیبر مانند غلات این است که نسبت فیبر رژیمی محلول در مرکبات بیشتر و در حدود 33% میوه است د رحالیکه میزان آن در سبوس گندم 7% می باشد و در فیبر های رژیمی باید 50-30% کل فیبر را فیبر محلول تشکیل دهد. میزان فیبر رژیمی در پوست مرکبات بیشتر از میوه پوست کنده شده و در حدود65% است و اجزا اصلی فیبر رژیمی موجود در محصولات جانبی مرکبات به ترتیب مقدار شامل سلولز، لیگنین، پکتین و همی سلولز است.
مصرف فیبر های رژیمی نقش مهمی در جلوگیری از بیماری هایی مانند یبوست، هموروئید و کلسترول بالا دارد. فیبر مرکبات در مقایسه با سایر منابع فیبر های رژیمی از کیفیت بهتری برخوردار است و دلیل آن حضور ترکیبات فعال زیستی[4]، فلاونوئید ها و ویتامین C و همچنین خصوصیات آنتی اکسیدانی این فیبر ها می باشد که باعث افزایش تاثیر سلامتی بخش انها نسبت به یک فیبر رژیمی به تنهایی می شود. فیبر حاصل از فرایند لیمو ترش بیشترین میزان آنتی اکسیدن را نسبت به فیبر سایر مرکبات دارد و مناسب ترین فیبر رژیمی برای جلوگیری از بیماری های عروقی و سایر بیماری ها می باشد. پودر [HDF] می تواند برای غنی سازی مواد غذایی که بطور معمول مصرف می شوند یا تولید قرص های فیبر رژیمی استفاده شوند. فیبر های رژیمی نه تنها بخاطر فواید تغذیه ای شان بلکه بخاطر خصوصیات تکنولوژیکی و عملکردی شان نیز حایز اهمیت هستند. فیبر میوه جات بدلیل میزان بالای
شامل 9 صفحه فایل WORD قابل ویرایش
دانلود مقاله بررسی استفاده های کاربردی ضایعات صنعت آبگیری مرکبات
