مقدمه
انسان از قدیم الایام از یک تعادل طبیعی اکوسیستم برخوردار بوده است ولی با افزایش جمعیت و تلاش انسانها برای تأمین غذا، تعادل طبیعی اکوسیستم ها برهم خورده و آفات ، بیماریها و علفهای هرزی ایجاد شده ، بطوریکه علیرغم تلاش انسانها برای حفظ محصولات، %30 تولیدات کشاورزی از بین می رود. البته در کشورهای در حال توسعه این رقم بالاتر است مثلا در آمریکای لاتین %40 محصولات دچار خسارت میشوند.
در قدیم روشهای سنتی فراوانی برای مبارزه با آفات وجود داشت از جمله روش مبارزه بیولوژیک (استفاده از اردک مرغابی و پرندگان در مزرعه برای خوردن آفات) استفاده از عصاره بعضی گیاهان به صورت محلول پاشی، استفاده از مترسک بوده است ولی با پیدایش سم تحولی در کنترل خسارت آفات و بیماریها ایجاد گردید به طوریکه حتی به اثرات سوء جانبی آنها نیز توجهی نشد. ولی به تدریج به اثرات جانبی (side effects) نیز در کشت و استفاده سموم آغاز شد به طوریکه از روشهای تلفیقی و مدیریت صحیح افات استفاده می کردند. ولی به تدریج حرکت جهانی به طرف کاهش مصرف سموم در امر مبارزه با آفات و بیماریها رفت به طوریکه در کنفرانس جهانی ریودژانیرو در سال 1992 که از کشور ایران نیز شرکت داشتند، در اغلب کشورها با برنامه ریزیهای مخصوص در جهت کاهش مصرف سموم تلاش فراوان به عمل آمد. در برخی کشورها بین 50 تا 70 درصد مصرف سموم کاهش پیدا نمود.
در ایران نیز از سال 1373 پروژه جدیدی به نام پروژه کاهش مصرف سموم و استفاده بهینه از کود با تلاش وزیرکشاورزی وقت در هیئت دولت به تصویب رسید و از سال 1374 اجرای این پروژه زیر نظر 3 کمیته تحقیقات ، اجرا و ترویج و هماهنگی شروع و هماهنگی شروع و همچنان با جدیت ادامه دارد.
در اثر اجرای کامل این پروژه و سایر مواد در طول 10 سال اخیر مصرف سموم %40- 50% در کشور کاهش یافته است. اینک اجرای این پروژه با عنوان جدید توسعه کاربرد مواد بیولوژیک و استفاده بهینه از کود و سم در کشاورزی از اهم برنامه های وزارت جهاد کشاورزی محسوب میشود.
لذا توصیه بر این است که به هنگام مواجه به افزایش جمعیت آفات در مرحله نخست از روشهای مبارزه زراعی، مبارزه بیولوژیکی و مبارزه تلفیقی برای جلوگیری از آفات استفاده شده، در صورت طغیان آفات و بیماریها استفاده از سموم آن هم در قالب یک روش مدیریتی تلفیقی (IPM) قابل توصیه میباشد.
پیدایش سموم به بیش از هزار سال قبل از میلاد مسیح برمی گردد. هومر (Homer) شاعر و مورخ معروف یونانی در حدود هزار سال قبل از میلاد مسیح اشاره به کندکش های گوگرد و خاصیت تدخینی آنها میکند. چینی ها در قرن شانزدهم میلادی از ترکیبات ارسنیکی، به عنوان یک ماده معدنی برای مبارزه با آفات نام می برند و کاربرد سموم ارسینکی در غرب به قرن هفدهم بر می گردد که به همراه مواد قندی برای مبارزه با مورچه استفاده می شد. نیکوتین اولین حشره کش طبیعی بود که در قرن 17 از برگهای تنباکو استخراج و برای مبارزه با سرخرطومی گیلاس به کار می رفت. پس از آن به ترتیب گرده گل داوودی در قرن 18، ماده پیرترین (که امروزه نیز از حشره کش های مهم میباشد) در سال 1850 موجود در شهد گلها، روتون موجود در ریشه گیاه، دریس، HCN در 1886 در کالیفرنیا علیه آفات مرکبات، ارسنیت مس در 1867 علیه سوسک برگخوار سیب زمینی، ارسنات سرب در 1892 علیه ابریشم باف ناجور (Lymantria dispar) ارسنات کلسیم در 1912 علیه آفات متعدد، روغن های نفتی و دی نیترو ارتوکرزول (DNOC) به عنوان یک سم کم دوام و کم خطر، تیوسیاناتها در 1930، مهمترین سموم مصرفی در جهان محسوب میشوند که همگی ترکیبات معدنی بودند در سال 1939 دانشمندی سوئدی به نام پل مولر به خاصیت DDT پی برد و جازه نوبل را برد.
تحقیق سم شناسی 76 ص ورد