عنوان
صفحه
چکیده ..........................................................................................................................
مقدمه ...........................................................................................................................
فصل اول: کلیات..........................................................................................................
1-1بیان مسأله .............................................................................................................
1-2سؤال های پژوهش ..............................................................................................
1-3 فرضیه ..................................................................................................................
1-4 تعریف واژگان .......................................................................................................
1-5 اهمیت تحقیق........................................................................................................
1-6 محدودیت و مشکلات تحقیق ..............................................................................
1-7 روش تحقیق .........................................................................................................
1-8 پیشینه تحقیق .......................................................................................................
1-9 قلمرو تحقیق .......................................................................................................
1-10 بررسی منابع ......................................................................................................
فصل دوم: جغرافیای تاریخی ساری ........................................................................
2-1- جغرافیای تاریخی مازندران .............................................................................
2-1-1- وجه تسمیه طبرستان ...................................................................................
2-1-2- وجه تسمیه مازندران ....................................................................................
2-2- جغرافیای طبیعی ساری ....................................................................................
2-3- وجه تسمیه ساری ............................................................................................
2-4- ساری از دیدگاه کتب پیشینیان ........................................................................
2-4-1- ساری در دوران پیش از اسلام ....................................................................
2-4- 2- ساری در دوره اسلامی ..............................................................................
2-5- ساری از دیدگاه سیاحان و جهانگردان ..............................................................
1
3
4
5
5
6
6
8
8
8
9
9
10
15
16
18
21
23
28
30
30
33
37
فصل سوم: اوضاع سیاسی ساری از سقوط آل زیار تا دوره ی مرگ اسپهبد علی علاءالدوله
3-1- پیشینه تاریخی ساری ........................................................................................
-2- ساری در عهد سلجوقیان .....................................................................................
3-3- پادشاهی اسپهبدان باوندی در ساری (نوبت دوم از سال 466- 606 ﻫ ق).......
3- 3- 1- اسپهبد شهریار چهارم حسام الدوله نخست باوند - ( 466- 503 ﻫ ق / 1073م - 1109م) .....................................................................................................................
3-3-1-1- نبرد سلجوقیان در ساری (جنگ مذهبی آمل و ساری) ......................
3-3-1-2- اسپهبد قارن سوم نجم الدوله باوند (503- 509 ﻫ ق) .........................
3-3-1-3- اسپهبد رستم دوم فخرالملوک باوند (509- 511 ﻫ ق/ 1115م- 1117م)
3-3-1-4- اسپهبد علی علاءالدوله (یکم) باوند (511- 536 ﻫ ق) ..........................
3-3-1-5- بازگشت اسپهبد علاءالدوله علی باوندی به طبرستان .............................
3-3-1-6- روابط سلطان محمود سلجوقی با اسپهبد علی علاءالدوله .......................
3-3-1-7- روابط سلطان سنجر سلجوقی با اسپهبد علی علاءالدوله باوندی .............
3-3-1-8- مرگ اسپهبد علی علاءالدوله (536 ﻫ ق) .................................................
4 ـ 1 ـ فصل چهارم ـ اوضاع سیاسی ساری از دوره اسپهبد رستم سوم شاه غازی نصیرالدوله باوند تا
ظهور مرعشیان ..............................................................................................................
4-1-1 ـ اسپهبد رستم سوم شاه غازی (یکم) نصیرالدویه (یکم) باوند (536- 558 ﻫ ق)
4-1 – 2 - جدال شاه غازی با مرداویج (تاج الملوک).................................................
4-1ـ 3- جدال شاه غازی با اسماعیلیان ......................................................................
4 ـ 1 ـ 4- جنگ شاه غازی با ترکمانان غز .................................................................
4 ـ 1 – 5 ـ جدال شاه غازی با کیکاووس و فخرالدوله (553 ﻫ ق)............................
4 ـ 1 ـ 6 ـ جدال شاه غازی با سلطان محمود سلجوقی ...........................................
4 ـ 1ـ 7 ـ مرگ شاه غازی (558 ﻫ ق) ...................................................................
4 ـ 2 ـ اسپهبد حسن یکم شرف الملوک (یکم) علاءالدوله دوم (558- 568 ﻫ ق)
4 ـ 2 ـ 1 ـ شورش مردم لاریجان علیه باحرب (563 ﻫ ق) ........................................
4 ـ 2 ـ 2 ـ پناه گرفتن سلطان شاه خوارزمی به طبرستان (568 ﻫ ق ) ........................
4 ـ 2 -3- آمدن مؤیدآی ابه به طبرستان (568 ﻫ ق ) .................................................
4 ـ 3 ـ اسپهبد اردشیر یکم حسام الدوله دوم باوند (568- 602 ﻫ ق) .....................
4 ـ 3 ـ 1 ـ جدال اسپهبد اردشیر حسام الدوله با مؤید آی ابه (568 ﻫ ق) .................
4 ـ 3 ـ 2- روابط اسپهبد اردشیر حسام الدوله با حکام خارج از طبرستان...................
4 ـ 4 ـ ساری در دوره ی خوارزمشاهیان، مغولان ......................................................
4-4-1- ساری در جنگ با خوارزمشاه و سقوط آن ....................................................
4-4-2- مرگ اسپهبد اردشیر حسام الدوله (602 ﻫ ق) ...............................................
34-4-3- اسپهبد رستم چهارم شاه غازی دوم شمس الملوک (یکم) باوند (602 ﻫ ق- 606 ﻫ ق/1205م- 1209م) .....................................................................................
4-4-4- مغولان در مازندران و ساری ....................................................................
4- 5- ساری در دوران سلسله کینخواریه (باوندیان دوره ی سوم) ........................
فصل پنجم : اوضاع اجتماعی و فرهنگی ساری ...................................................
5-1- نژاد و قومیت ..................................................................................................
5-2- خط و زبان ....................................................................................................
5-3- مذهب ...........................................................................................................
5-4- طبقات اجتماعی مردم طبرستان و ساری .......................................................
5-5- مشاهیر ساری.................................................................................................
5-5-1- شیخ شهر آشوب ......................................................................................
5-5-2- ابن شهر آشوب ...........................................................................................
5-5-3- شیخ احمد طبرسی ...................................................................................
5 ـ 5 ـ 4 ـ شیخ علی طبرسی ................................................................................
5-5-5- سید ابوالفضل حسینی ساروی ...............................................................
. 5-5-6- سید شرف الدین المنچب بن الحسین ساروی .......................................
5-5-7- گرد بازو ....................................................................................................
5-5-8- تاج الملوک ...............................................................................................
5-6- آثار و بناهای تاریخی ....................................................................................
5-6-1- مسجد زنگو ..........................................................................................
5-6-2- خانقاه .......................................................................................................
5-6-3- خانقاه و گنبد دلارام ..................................................................................
5-6-4- خانقاه و گنبد زاهده خاتون .......................................................................
5-6-5- قصر حسام الدوله اردشیر باوندی .............................................................
5-6-6 ـ قصر اسپهبد حسام الدوله شهریار بن قارن ...............................................
5-6-7- گاو پوستی (مدرسه و دخمه اسپهبدان باوندی در ساری) .........................
5-6-8- قلعه توجی .................................................................................................
5-6-9- برج رسکت ...............................................................................................
نتیجه گیری ...............................................................................................................
ضمایم .......................................................................................................................
فهرست منابع و مآخذ ..............................................................................................
چکیده:
در دوره سلجوقی، مردم ساری که از ستیزه های حاکم وقت ساری به تنگ آمده بودند به شاهزادگان محلی باوندی دل بستند . از این رو ساری به دست شهریار حسام الدوله باوندی که در بخش جنوبی ساری (پریم) حکومت داشت آزاد شد. مرکز حکومت باوندیان از پریم به ساری منتقل شد.
باوندیان در این مرحله از حکومت خود در ساری به سلسله اسپهبدیه شهرت یافتند . نسل دوم شاهان باوندی توانستند صد و چهل سال حکومت کنند. این دوره ی حکومت آنان مقارن با حکومت های سلجوقی و خوارزمشاهی بود. آنها غالباً به صورت دست نشانده و در مواقعی هم کاملاً مستقل عمل می کردند و درگیری های منطقه ای نیز در طبرستان (مازندران) داشتند.
شهر ساری به سالهای 568 و 578 ﻫ.ق به دفعات مورد حمله ی موید آی ابه و سلطان تکش خوارزمشاه قرار گرفت که این حملات کشتار و ویرانی بسیار به بار آورد.
پس از قتل اسپهبد رستم شاه غازی دوم شمس الملوک وفات ( 606 ﻫ.ق) بدست ابوالرضا حسین مامطیری، این سلسله پس از 140 سال منقرض شد و سلطان محمد خوارزمشاه به سادگی مازندران را تسخیر کرد. تا مقارن حمله مغول مازندران تحت سیطره ی خوارزمشاهیان اداره می شد که در این زمان پناه گرفتن سلطان محمد خوارزمشاه به مازندران باعث یورش مغولان به این منطقه شد و مازندران به مخروبه ای تبدیل شد و ساری هم محل آمد و شد مغولان گردید تا اینکه در سال 635 ﻫ.ق اسپهبد اردشیر پسر شهریار کینخوار، قیام کرد و ممالک مازندران را تصرف کرد و سومین و آخرین شاخه باوندی را تأسیس کرد. او به خاطر آن که ساری در معرض یورش مغولان بود، مرکز حکومتی خود را به آمل منتقل کرد. این شاخه، با قتل فخرالدوله حسن بدست کیا افراسیاب چلاوی در سال 750 ﻫ.ق پایان یافت و سپس برای مدت کوتاهی خاندان کیاهای جلالی در ساری و پیرامون آن حکومت کردند که در جنگ با مرعشیان شکست خوردند و ساری به تصرف مرعشیان در آمد . بدین ترتیب حکومت سادات مرعشی در طبرستان شکل گرفت.
در این پژوهش علاوه بر موضوعات سیاسی به موضوعات اجتماعی و فرهنگی نیز اشاره شده است.
نژاد مردم ساری، از طایفه تپوری و خط و زبان آنان طبری است که از جمله زبانهای کهن ایرانی (فارسی) می باشد ، مذهب مردم و پادشاهان باوندی ساری، شیعه بوده . مشاهیر و دانشمندان آنان نسبت به دوره های قبلی از شهرت و اعتبار برخوردار بودند. در این دوره آثار و بناهای تاریخی چندانی وجود ندارد، اطلاعاتی که ما از بناهای این دوره در دست داریم مطالبی است که ابن اسفندیار در کتاب خود به آن اشاره کرده است .
واژگان کلیدی : طبرستان ـ مازندران ـ ساری ـ باوندیان ـ اسپهبدیه .
41
42
53
54
54
55
58
60
61
64
65
66
69
71
72
72
74
75
77
78
79
81
82
83
84
86
86
88
88
91
93
94
97
98
104
105
107
110
111
113
113
113
115
115
117
117
117
118
118
118
119
119
119
120
121
121
122
122
125
130
136
