چکیده:
اکثر مسائل بهداشتی و زیست محیطی مرتبط با حمل و نقل، همچون آلودگی هوا، آلودگی صوتی، مصرف فزاینده انرژی و کاسته شدن از میزان منابع انرژیهای تجدید ناپذیر، ارتباط مستقیمی با توسعه پایدار شهری دارد اگر این مسائل در مدیریت ترافیک و شهری مد نطر برنامه ریزان قرار گیرد می تواند این مهم با کمترین تاثیرات منفی روی محیط همراه باشد. دراین مقاله ابتدا به برخی از فاکتورهای که منجر به عدم پایداریحمل و نقل شهری در خیابان هفده شهریور میشوند همچون، کاربریهای خدماتی و درمانی واقع در این خیابان ، افزایش مسافرتهای شهری با اتومبیل شخصی در شهر تبریز، کاهش محبوبیت حمل و نقل عمومی و …بهکمکآماروجداولمربوطهاشارهخواهدشدوسپسبهبیاناهدافکلانموردتوجهتوسعهپایداردربخشحملونقلدر این شهر وسیاستهاییراکهمیتواندرراستایدستیابی به این اهداف مورد توجه قرار داده و تشریح می شوند. در این مقاله شاخص هایی که مورد توجه نگارنده است عبارتند از توجه به مسائل ترافیک با دیدجامع گرا، تمرکز زدائی از سطوح بالا به پایین، یکپارچگی برنامه ریزی کاربری زمین وبرنامه ریزی حمل و نقل و مدیریت کارآمد و مستمر بر حمل و نقل و ترافیک
در نهایت نسبت به ارائه راهکار هایی در خصوص کاهش بحران ترافیک در خیابان هفده شهریور و نیز رسیدن به حمل ونقل پایدار در این حوزه ارائه گردیده است.
واژه های کلیدی : ، توسعه پایدار شهری، حمل و نقل ، کاربری های شهری
مقدمه:
روند سریع توسعه شهرنشینی منجر به افزایش تقاضا برای زیرساختها نظیر تأمین آب آشامیدنی، شبکه برق و ایجاد امکانات حمل و نقل و .... گردیده است. عدم کفایت سیستم موجود یا مدیریتهای موازی در بخش مدیریت ترافیک شهری موجب افزایش فاصله بین تقاضا و عرضه امکانات حمل و نقل گردیده است. ترافیک ، افزایش قابل توجه زمان جابه جائی، افزایش تصادفات، آلودگی صدا و نزدیک شدن میزان آلودگی هوا به مرزهای تهدید سلامت انسانی از تبعات سیستم حمل و نقل ناپایدار در مناطق شهری می باشد. پایداری تنها با ایجاد تغییرات در طراحی، الگوهای استفاده و مدیریت وسایل نقلیه حاصل نمی شود بلکه با ید تغییراتی در نحوة تفکر نسبت به شناخت و ارزشیابی راهکارهای ممکن برای حل مشکلات حمل و نقل ایجاد گردد. یک سیستم حمل و نقل پایدار نیازمند فعالیتهایی بیش از کنترل آلودگی هوا، ترافیک یا کاهش مصرف سوخت است و بررسی ها نشان داده است که هیچ راه حل منفردی برای حل مشکلات پیچیده حمل و نقل وجود ندارد و رفع. چنین مشکلی نیازمند یک سازوکار جامع ، پویا و قابل اطمینان است
مدیریت پایدار حمل و نقل اثرات توسعه حمل و نقل را بر روی کارایی اقتصادی، موضوعات زیست محیطی، مصرف منابع، کاربری اراضی و عدالت اجتماعی مورد توجه قرار می دهد و به کاهش اثرات زیست محیطی، افزایش بازدهی سیستم حمل و نقل و بهبود وضعیت زندگی اجتماعی کمک می کند و هدف آن سیستم افزایش کارآیی و جابه جائی کالاها، خدمات و افراد با حداقل مشکلات دسترسی است . که بدون سازماندهی مجدد استراتژیها، سیاستها و برنام هها قابل دستیابی نخواهد بود واقعیت این است که وضعیت جابه جائی مردم در دنیای امروز نامطلوب است و بدون انجام اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه بدون شک در آینده نزدیک تبدیل به یک بحران خواهد گردید لذا هم کشورهای توسعه یافته و هم در حال توسعه ناگزیر به حرکت بسوی مدیریت پایدار حمل و نقل هستند و برای حل معضلات عدیده ترافیکی در شهرها می بایست مبانی و اصول حمل و نقل پایدار را به عنوان مرکز ثقل برنامه های آتی حمل و نقل مد نظر قرار دهند.
از جمله عوامل اساسی در ایجاد تحولات اقتصادی یک کشور پیشرفتهایی است که در سیستم حمل و نقل آن صورت می‌گیرد. بخش حمل و نقل نه تنها فرآیند توسعه اقتصادی را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه خود نیز در جریان توسعه اقتصادی دچار تغییر و تحولات کمی و کیفی میشود. اثرات عمیق حمل و نقل همان گونه که در شاخص های کلان کشور باقی می‌ماند در ساختارهای شهر نیز مشاهده میشود. آرایش فضایی کاربری های گوناگون در شهرها از تسهیلات حمل و نقل و سیستم ارتباطی شبکه شهری تأثیرپذیری فراوانی دارد. از این رو برنامه ریزی دقیق و درست حمل و نقل شهری می‌‌تواند منجر به آرایش مطلوبی از انواع کاربری ها شود و فضای شهری را مطلوب تر نماید.
ترافیک شهرها به ایجاد توازن تمایل دارد و اگر ترافیک افزایش یابد مردم برای اجتناب از تاخیر، مقصد یا مسیر خود را تغییر می دهند و اگر ترافیک کاهش یابد، آنها سفرهای بیشتری را در ساعت اوج بار ترافیکی خواهند داشت. در یک مدت زمان طولانی کاهش این نقطه توازن تنها راه کاهش ترافیک است. کیفیت گزینه های سفر تاثیر زیادی بر نقطه تعادل ترافیک دارد. اگر گزینه ها نامرغوب باشند، افراد بیشتری از وسایل نقلیه عمومی رویگردان خواهند شد و در نتیجه استفاده از وسایل حمل و نقل خصوصی و اتومبیل های تک سرنشین افزایش خواهد یافت.
در شرایط فعلی حمل و نقل شهری در کشور ما تعداد واقعی شهروندانی که تمایل بیشتری به حمل و نقل عمومی نشان می دهند بسیار پایین است. برای جذب رانندگان با خودرو شخصی (رانندگانی با اعتقاد به خودرو شخصی) به سوی حمل و نقل عمومی باید آن را سریع، راحت، ارزان و قابل اطمینان ساخت. زمانی که حمل و نقل عمومی از خودرو شخصی سریع تر باشد بخشی از رانندگان اتومبیل های شخصی به سم آن متمایل خواهند شد و این روند تا زمانی که سیستم حمل و نقل شهری دوباره به وضعیت تعادلی جدید برسد (به این معنا که ترافیک تا جایی کاهش می یابد که دیگر حمل و نقل عمومی از خودرو شخصی سریع تر نباشد) ادامه می یابد. در نتیجه، هر چه حمل و نقل عمومی سریع تر باشد ترافیک با سرعت بیشتری در معابر موازی جریان پیدا می کند. انواع دیگر بهبود شرایط حمل و نقل عمومی نیز به همین صورت باعث تغییر رویکرد شهروندان می گردد.
تغییر ترافیک از خودرو شخصی به حمل و نقل عمومی در یک معبر خاص نه تنها باعث کاهش ترافیک در آن معبر میشود بلکه باعث کاهش ترافیک خودرو ها در خیابان های اطراف نیز خواهد شد. بنابراین افزایش و بهبود گزینه های سفر به نفع همه سفرکنندگان در یک کریدور است. روندسریعتوسعهشهرنشینیمنجربهافزایشتقاضابرایزیرساختهانظیرشبکهآبآشامیدنی،شبکهبرقوامکاناتحملونقلشهریگردیدهاست. عدمکفایتسیستمموجودیامدیریتهایموازیدربخشمدیریتترافیکشهریموجبافزایشفاصلهبینتقاضاوعرضهامکاناتحملونقل می گردد. ترافیک، افزایش قابل توجه زمان جابه جائی، افزایش تصادفات، آلودگی صدا و نزدیک شدن میزان آلودگی هوا به مرزهای تهدید سلامت انسانی از تبعات سیستم حمل و نقل ناپایدار در مناطق شهری می باشد. پایداری تنها با ایجاد تغییرات در طراحی، الگوهای استفاده و مدیریت وسایل نقلیه حاصل نمی شود، بلکه باید تغییراتی در نحوه تفکر نسبت به شناخت و ارزشیابی راهکارهای ممکن برای حل مشکلات حمل و نقل ایجاد گردد.
یک سیستم حمل و نقل پایدار نیازمند فعالیت هایی بیش از کنترل آلودگی هوا، ترافیک یا کاهش مصرف سوخت است. بررسی ها نشان داده است که هیچ راه حل منفردی برای حل مشکلات پیچیده حمل و نقل وجود ندارد و رفع چنین مشکلی نیازمند یک سازوکار جامع، پویا و قابل اطمینان است. مدیریت پایدار حمل و نقل اثرات توسعه حمل و نقل را بر روی کارایی اقتصادی، موضوعات زیست محیطی، مصرف منابع، کاربری اراضی و عدالت اجتماعی مورد توجه قرار می دهد و به کاهش اثرات زیست محیطی، افزایش بازدهی سیستم حمل و نقل و بهبود وضعیت زندگی اجتماعی کمک می کند و هدف آن افزایش کارایی و جابه جایی کالاها، خدمات و افراد با حداقل مشکلات دسترسی است که بدون سازماندهی مجدد استراتژی ها، سیاست ها و برنامه ها قابل دستیابی نخواهد بود. واقعیت این است که وضعیت جابه جایی مردم در دنیای امروز نامطلوب است و بدون انجام اقدامات اصلاحی و پیشگیرانه بدون شک در آینده نزدیک تبدیل به یک بحران خواهد گردید. لذا هم کشورهای توسعه یافته و هم در حال توسعه ناگزیر به حرکت به سوی مدیریت پایدار حمل و نقل هستند و برای حل معضلات عدیده ترافیکی در شهرها می بایست مبانی و اصول حمل و نقل پایدار را به عنوان مرکز ثقل برنامه های آتی حمل و نقل مد نظر قرار دهند.
آشنایی با شهر و منطقه مورد مطالعه
خیابان 17 شهریور ، مهمترین خیابان پزشکی تبریز خیابان هفده شهریور یکی از خیابانهای پر ترافیک هسته مرکزی کلانشهر تبریزقلمدادمیگردد کهاکثرمطبپزشکانمطرحتبریزدرایندراینخیابانقراردارد.
این خیابان 35 متری 2 کیلومترطولداردکهازچهارراهباغشمالتاتقاطعشهنازادامهدارد.ازابتداتاانتهایاینخیابان 35 متری ساختمانها و برجهای مختلف و رنگارنگی احداث شده اند که اکثر آنها ساختمانها و برجهای پزشکی هستند.
بلندترین برج این منطقه برج آذربایجان در20 طبقه سازه ای و 18 طبقهبالایهمکفباکاربریپزشکیاستکهبهعنوانبلندترینبرجپزشکیکشورمطرحمیباشد.
معماری ساختمان های پزشکی منطقه 17 شهریور برای هر مراجعه کننده ای جالب و خوش آیند می باشد.
مهمترین معضل این خیابان 35 متری ترافیک سر سام آور این خیابان ونبودپارکینگطبقاتیمناسبدراینخیابانپزشکیهست.
تعداد عنوان ردیف
0 بیمارستان 1
1 سی تی اسکن 2
1 درمانگاه 3
1 ام.آر.آی 4
6 فوق تخصص 5
8 فیزیوتراپی 6
10 سونوگرافی 7
12 رادیولوژی 8
14 روانپزشک 9
16 داروخانه 10
20 آزمایشگاه 11
21 دندان پزشک 12
240 متخصص 13
350 جمع کل 14
( آمار ماخوذه از سایت مرکز خدمات درمانی استان آ.شرقی )
آمار فوق حاکی از این است که با حجم انبوه مراجعین در این محل ترافیک سرسام آور بوده و نیروی پلیس و سایر دست اندر کاران بایستی در فکرتمرکز زدایی یا پیش بینی پارکینگ در این محل باشند.
پیشینه تحقیق وتوسعه پایدار
واژه توسعه پایدار ا زاواسط دهه 70 میلادی و پس از بحران نفتی 1973 بسیار به کار گرفته است امروزه بحث توسعه پایدار یکی از بحث های بسیار مهم و رایج در سطح بین المللی است . سازمان ها و نهادهای محیط زیست در جهان و همچنین سازمان ملل از مهمترین ارگان های دخیل در این امر هستند . به منظور حل مشکلات متعددی در محیط زیست د راوایل دهه 70 شورای اجتماعی – اقتصادی سازمان ملل متحد با عنوان این مطلب که سلامت محیطزیست در گرو توسعه پایدار می باشد . بر محل تلاقی محیط زیست و توسعه پایدار توجه و تاکید نمود . اولین اجلاس در سال 1972 در استکهلم با عنوان انسان و محیط برگزار گردید . راهنماها و توصیه های این اجلاس برای شناخت بستر محیط ، کنترل آلودگی ها ، آموزش و پژوهش برای فراهم نمودن محیط مناسب برای زندگی انسان ها بود و سابقه اصطلاح توسعه پایدار به گزارش براتلند باز می گردد. در سال 1987 در چهل و دومین نشست اجلاس عمومی سازمان ملل متحد کمیسیون جهانی در زمینه محیط زیست و توسعه تحت نظارت سازمان ملل به ریاست خانم براتلند گزارش باعنوان «آینده مشترک ما»تسلیم کرد که مفهوم نوین «توسعه قابل حفظ و تداوم » را معرفی می کرد . این مفهوم شرایط انسانی و طبیعی را در فعالیتهای توسعه ای در نظر می گرفت. اگرچه مفهوم «توسعه پایدار »را نخستسن بار اتحادیه حفاظت جهانی در سال 1980 منتشر کرد تا زمان گزارش براتلند یعنی هفت سال بعد از این اصطلاح عمومیت نیافت. براساس این گزارش «توسعه پایدار» نیازهای نسل کنونی را بدون به مخاطره انداختن توانایی نسل های بعدی برای برآوردن نیازهایشان تامین می کند. این مفهوم بر رهیافتی بلند مدت دلالت دارد که علاوه بر مسائل زیست محیطی – منابع انسانی و عوامل فرهنگی عرضه مواد غذایی ، انرژی، صنعت و توسعه شهری را مد نظر قرار می دهد . به طور خلاصه زمینه های پیدایش و رواج اصطلاح توسعه پایدار را می توانبه این صورت بیان کرد(فکوهی،1382 :18). فعالیت های جنبشهای حفاظت محیط زیست در نیمه قرن نوزدهم میلادی – طرح موضوع پایداری بعنوان یک سیاست حفاظتی در اتحادیه حفاظت جهانی در سال 1980 گسترش ترویج آن پس از انتشار گزارش براتلند در سال 1987 گسترش بحث پایداری در سطح جهانی براساس همایش زمین در سال 1992 در دستور کار 21 شناسایی گردشگری بعنوان یک جزء اقتصادی نیازمند توسعه پایدار در دومین همایش زمین به سال 1997 در نیویورک (کاظمی،1383: 125).
مفاهیم وتعاریف:
توسعه پایدار شهری
توسعه شهری بعنوان یک مفهوم فضایی را می توان به معنی تغییرات در کاربری زمین و سطوح تراکم جهت رفع نیازهای ساکنان شهری در زمینه مسکن حمل و نقل ،اوقات فراغت و غذا و غیره تعریف کرد یا توسعه ای است که تمام جنبه های اجتماعی ، اقتصادی و ... را در شهر با هم پیش می برد و توسعه پایدار شهری نگهداری منابع برای حال و آینده از طریق استفاده بهینه از زمین و وارد کردن کمترین ضایعات به منابع تجدید پذیر مطرح است. توسعه پایدار شهری موضوعهای جلوگیری از آلودگیهای محیط شهری و ناحیه ای ، کاهش ظرفیت های تولید محیط محلی – ناحیه ای و ملی، حمایت بازیافت ، عدم حمایت از توسعه های زیان آور و از بین بردن شکاف میان فقیر و غنی را مطرح می کند همچنین راه رسیده به این اهداف را با برنامه ریزی شهری و روستایی ، ناحیه ای ، ملی و حمایت همه جانبه دولت از این برنامه ریزی ها می داند.(زیاری،1382: 17).
حمل ونقل پایدار
یک شهر مدرن باید دارای یک سیستم حمل‌ونقل کارآمد و گسترده برای ایجاد ارتباطات، دسترسی و ارتباط مابین مناطق مختلف آن باشد. یک سیستم حمل‌ونقل جامع، مشکلات متعددی نظیر آلودگی هوا، آلودگی صدا، جداسازی زیستگاه‌های گونه‌های وحشی، ترافیک و... را رفع می‌‌کند.
جوامع امروزی نیازمند سیستم حمل‌ونقل پایدار برای کاهش این مشکلات و ایجاد سیستم حمل‌ونقل موثر و کارآمد هستند. هدف از ایجاد سیستم حمل‌ونقل پایدار
«موثرترین و راحت‌ترین طریق جابه‌جایی مردم و وسایل نقلیه با کمترین میزان مصرف انرژی (در زمینه سوخت و تلاش‌های انسانی) با مقبول‌ترین هزینه، کمترین ترافیک و کمترین اثرات سوء زیست‌محیطی نظیر آلودگی هوا و صدا»
همچنین در گزارش بانک جهانی (1996) حمل‌ونقل پایدار و ارکان آن به شرح زیر عنوان شده است:
رکن اقتصادی و مالی که شامل مناسب بودن ساختار سازمانی، اقدامات و سرمایه‌گذاری برای زیر‌ساخت‌های حمل‌ونقل است.
* رکن زیست‌محیطی و اکولوژیکی که شامل بررسی چگونگی سرمایه‌گذاری برای حمل‌ونقل و انتخاب اشکال مختلف حمل‌ونقل که روی کاهش مصرف انرژی و انتشار آلاینده‌ها اثر می‌گذارد، است.
* رکن اجتماعی که بر کافی بودن دسترسی به خدمات حمل‌ونقل برای همه اقشار جامعه تأکید دارد.
امروزه در کشورهایی که سیستم‌های ناپایدار حمل‌ونقل در حال شکل‌گیری است، توسعه حمل‌ونقل اغلب به غلط به فعالیتهایی نظیر ساخت و ساز پل‌ها، عریض کردن جاده‌ها و ایجاد سیستم‌های حمل‌ونقل سریع تعبیر میشود. اگرچه حمل‌ونقل پایدار شامل همه این تکنیک‌ها میشود ولی فقط زمانی سیستم حمل‌ونقل پایدار تلقی میشود که به طور همه‌جانبه کلیه جنبه‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی را مورد توجه قرار دهد. آمایش سرزمین با حداقل نیاز به سفر، تناسب با نیازهای کلیه اقشار جامعه، استفاده از روش‌های حمل‌ونقل با کمترین اثرات سوء زیست‌محیطی و حداقل استفاده از منابع مالی و انسانی به عنوان جنبه‌های متفاوت یک سیستم حمل‌ونقل پایدار مطرح شده‌اند.
این سیستم روی جابه‌جایی مردم به جای وسایل نقلیه متمرکز میشود که عملا موجب کاهش آلودگی هوا و ترافیک فزاینده میشود. پایداری با تغییر در رفتارهای مردم به دست می‌آید زمانی که مردم کاملا از اثرات منفی انتخاب نحوه جابه‌جایی خود مطلع شدند آنگاه داوطلبانه به کاهش مصرف منابع طبیعی و کاهش اثرات مخرب حمل‌ونقل کمک خواهند کرد
راهکار ها و پیشنهادات:
الف) مدیریت تقاضا ی سفر
پاسخگویی به نیازهای رو به رشد جابه‌جایی در شهرها از دو طریق امکانپذیر است؛ راه اول، افزایش ظرفیت زیرساختها و راه دوم، مدیریت تقاضاست. افزایش ظرفیت تا حد معینی معقول و منطقی است ولی افزایش ظرفیت‌ها همگام با افزایش تقاضا غیرعملی و پرهزینه است.
استراتژیهای مدیریتی باید عملی، ارزان‌قیمت و مطابق با نیازهای مردم باشند. در برنامه‌ریزی و مدیریت جامع حمل‌ونقل طیف گسترده‌ای از راهکارهای بالقوه برای حل مشکلات حمل‌ونقل در نظر وجود دارد ولی زمانی که کلیه جنبه‌ها مدنظر قرار گیرند، آنگاه مدیریت تقاضای حمل‌ونقلبه عنوان بهترین راهکار و مقرون به مصرفه‌ترین، مورد توجه قرار می‌گیرد مدیریت تقاضای سفر منافع گوناگونی از قبیل کاهش ترافیک، کاهش نیاز به استفاده از اتومبیل شخصی، پارکینگ‌ها و جاده‌ها، کاهش هزینه‌های تصادفات و هزینه‌های مصرف‌کنندگان، کاهش بار آلودگی با استفاده از حمل‌ونقل‌های جایگزین، حمل‌ونقل غیرموتوری، استراتژیهای مدیریت پارکینگ و برنامه‌ریزی موثر کاربری اراضی قابل دستیابی است در خیابان هفده شهریور نیز نیاز ضروری به پارکینگ های طبقاتی جهت استقرار خودرو های مراجعین می باشد.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 15 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلود مقاله تاثیر کاربری های شهری در توسعه حمل ونقل پایدار شهری
