دیدن آسمان آبی با ابرهای سفید این روزها برای اکثر مردم ، به خصوص کسانی که درابرشهرهایی چون تهران زندگی می کنند ، بی شک به یک آرزو شبیه است.
آلودگی هوا یعنی حضور یک ، چند و یا مخلوطی از آلوده کننده های مختلف در هوای آزاد ، به اندازه ای است که برای انسان مضر بوده و یا موجب زیان رساندن به حیوانات ، گیاهان و اموال شود.
اما پدیده آلودگی هوا در مناطق شهری ، یکی از ره آوردهای انقلاب صنعتی است که از سیصد سال قبل شروع و با توسعه صنعتی و زیاد شدن شهرها بر میزان و شدت آن روز به روز افزوده می شود . تکیه اساسی بر منابع انرژی فسیلی از قبیل زغال، نفت ، گاز و در نهایت آزاد شدن مواد ناشی از احتراق این مواد ، فرآورده های مضر و زیانبخشی را به همراه می آورد که حیات موجودات زنده به ویژه انسانها را تهدید می نماید .
از نخستین دهه های قرن بیستم ، به دنبال مشاهده ارتباط میان آلودگی هوا و تخریب محیط زیست ، بسیاری از کشورهای صنعتی پیشرفته ، تحقیقات و برنامه های علمی برای کنترل آلاینده های بسیارمضررا آغاز نمودند ، اما متاسفانه در اکثر قریب به اتفاق کشورهای در حال رشد این مسئله آن طور که باید مورد توجه قرارنگرفته و وضعیت آلودگی هوا در شهرهای بزرگ روز به به وخامت می گذارد.
به هر حال آلودگی هوا دراثرچهارعامل اصلی ، تشدید می یابد که عمدتاً ازعواقب صنعتی شدن محسوب می شوند :
زیاد شدن تعدادشهرها و ترویج فرهنگ شهرنشینی .
گسترش ترافیک شهری .
توسعه سریع اقتصادی .
افزایش مصرف انرژی در بخشهای دیگر.
البته عامل اصلی آلودگی هوا در شهر تهران و دیگر شهرهای بزرگ ایران ، افزایش بی رویه مصرف انرژی در کشور است.
آلودگی هوا و مسمومیت گیاهان
گیاهان، قربانیان ناخواسته آلودگی هوا هستند و بر اثر آلودگی هوا مسموم می شوند. بر این اساس، با این که گیاهان از عوامل مهم کاهش آلودگی هوا بـه شمـار می آینـد، ولـی افزایـش مقـدار و غلظت آلوده کننده ها در 10 سال گذشته موجب شده تا گیاهان نیز آسیب ببینند. تحقیقات نشان می دهد یکی از این عوامل تاثیرگذار، دی اکسید گوگرد است، این گاز در فضا اکسید می شود و در بخار آب حل می گردد و به این ترتیب، اسیدسولفوریک تولید می کند. این اسید باعث افزایش اسیدیته باران می شود و مسمومیت موضعی در گیاهان به وجود می آورد. همچنین این گاز از طریق روزنه ها وارد گیاهان می شود و با آب موجود در گیاه، تولید اسید می کند که این اسید باعث مسمومیت گیاه، تخریب روزنه ها و مانع فتوسنتز می شود.
همچنین براساس تحقیقات کارشناسان محیط زیست، آلاینده ازن موجود در هوا می تواند روی میزان گل دهی، میوه و حساسیت به بیماری درختان و گیاهان تاثیر داشته باشد. این تحقیقات نشان می دهد آلاینده های موجود در هوا باعث می شود روزنه های برگ گیاه از خود، حالت دفاعی داشته باشند و در مقابل آلاینده ها بسته شوند. نوع و درجه واکنش برگ گیاه به ازن بستگی به نوع، درجه، شدت و مدت زمان تماس با ازن دارد، به طوری که تماس معین این لایه معمولا در رطوبت بالا اثر زیادتری نسبت به رطوبت کم دارد، زیرا در رطوبت بالا روزنه ها بیشتر باز هستند و تبادل گازها به آسانی صورت می گیرد.
همچنیـن بـر اثـر آلودگـی هـوا، سبزینـه گیـاه از میـان مـی رود و باعث می شود برگ گیاه که مواد مورد نیاز برای درختان و گیاهان را فراهم می کند، زرد شود. به این ترتیب مواد غذایی مورد نیاز به درختان و گیاهان نمی رسد. نشانه های مسمومیت گیاه با آلاینده های هوا را می توان به صورت پلاسیدگی یا مرگ سلول های گیاه مشاهده کرد که بر اثر تماس با غلظت های کم آلودگی در دراز مدت به ریزش گیاه منجر می شود و این موضوع، حساسیت گیاه را نسبت به بیماری افزایش می دهد و گیاه را آسیب پذیر می کند. به این ترتیب، آلاینده ازن می تواند باعث کاهش فتوسنتز، کاهش سطح برگ، کاهش امکان بهره وری از آب و کاهش گل و میوه در گیاه شود.
آلودگی هوا و آثار آن بر بارداری
تحقیقات نشان داده است طیف وسیعی از اختلالات و عوارض آلودگی هوا بر دستگاه تولید مثل، باردای، جنین و نوزاد اثر می گذارد. همچنیـن تحقیقاتـی در مـردان درخصـوص تغییـرات کیفـی و کمـی اسپـرم صتورت گرفته که نشان دهنده نقش منفی آلاینده هایی مثل سرب، دی اکسید گوگرد و ذرات معلق است.
بررسی ها نشان می دهد؛ اثرات آلاینده ها بر جنین شامل عوارضی مانند وزن پایین زمان تولد، تاخیر رشد داخل رحمی و مرگ داخل رحمی است که آلاینده های منواکسید کربن، دی اکسید گوگرد و ذرات معلق، بیشترین تاثیر را در این میان دارند. میزان مواجهه مادر با گروهی از ذرات معلق یا هیدروکربـن در هشتمیـن مـاه بارداری بـر رشد جنین اثر مستقیم دارد. این اتفاق بیشتر در نواحی صنعتی و شهرهای بزرگ بویژه در زمستان رخ می دهد. از سوی دیگر، تحقیقات نشان می دهد زنان بیشترین گروه آسیب پذیر و در معرض خطر آلودگی هوا در منزل هستند.
بیماری ها بر اثر تنفس آلاینده ها
بر اساس تحقیقات، وسایل نقلیه موتوری در شهرهایی مانند تهران بیش از 95 درصد از منواکسید کربن موجود در هوا را تولید می کنند که تنفس آن، به سکته های قلبی و مغزی منجر می شود. غلظت منواکسید کربن در ساعات اولیه صبح و ساعات پایانی روز به بیشترین مقدار خود می رسد؛ در صورتی که در روزهای آخر هفته و تعطیل، غلظت این آلاینده ها در ساعات پایانی روز کاهش قابل توجهی می یابد. حتی مقدار بسیار کم کربوکسی هموگلوبین باعث آثار فیزیولوژیک مهمی در بدن می شود و با افزایش آن، درصد این اثرات افزایش می یابد. افراد مبتلا به بیماری های قلبی نسبت به افزایش کربوکسی هموگلوبین، بسیار حساس هستند زیرا با افزایش غلظت این ترکیب در خون، قلب باید برای جبران کمبود اکسیژن، سریع تر کار کند.
مطالعات نشان می دهد حتی در مقادیر کمتر از 2 درصد نیز احتمال حمله قلبی در افراد وجوددارد.کاهش غلظت اکسیژن در خون، بر فعالیت مغز نیز تاثیر به سزایی دارد. مطالعات در این زمینه نشان می دهد در 2.5 درصد کربوکسی هموگلوبین، قدرت تفکیک اشیاء و اشخاص به وسیله مغز انسان کاهش می یابد و در 5 درصد کربوکسی هموگلوبین، سرعت واکنش های عضلانی تحت تاثیر قرار می گیرد و در بیماران قلبی علائم استرس افزایش می یابد. بررسی ها نشان می دهد؛ در 10 درصد کربوکسی هموگلوبین، بیشتر مردم به سردردهای شدید دچار می شوند و در صورت افزایش کربوکسی هموگلوبین به میزان 50 درصد، مرگ شخص حتمی خواهد بود.
حمل و نقل و آلودگی هوا
بیش از 20 درصد مصرف انرژی کل کشور در تهران صورت می پذیرد، فراتر از 2.5 میلیون خودرو در آن تردد می کند و حمل و نقل در تهران به تنهایی معادل 2 برابر کربن سرانه تولید شده در کشورهای جهان سوم را ایجاد می کند. در حال حاضر، بسیاری از شهرها حتی در کشورهای توسعه یافته دارای سطوح خطرناکی از آلودگی هوا هستند. این معضل بزرگ از طریق جریان باد یا حرکت وسایل نقلیه موتوری در شهرها منتشر می شوند. ورود خودروهای بیشتر در جاده ها و خیابان های یکسان به معنی ترافیک سنگین تر و هوای کثیف تر است. آلودگی های میکروبی حاصل از حمل ونقل در شهر نیز قابل توجه است.
تحقیقات نشان می دهند زندگی در مجاورت بزرگراه های پر ترافیک با نرخ سرطان در کودکان ارتباط مستقیم دارد، به طوری که کودکان ساکن در منازل مجاور خیابان هایی که بالغ بر 20 هزار خودرو در آن به طور روزانه تردد می کنند، حدود 6 برابر بیشتر از دیگر کودکان در معرض آسیب هستند. دلیل اصلی سرطان خون در کودکان و بزرگسالان، تاثیر هیدروکربن های حلقوی ازجمله بنزن است که منبع عمده انتشار آنها خودروها هستند.
ضرورت داشتن هوای پاک
از آنجا که آلاینده‌های زیست‌محیطی، انسان عصر حاضر را مورد تهدید قرار داده است، پرداختن به این موضوع مهم در آستانه آلودگی بالا و غیرقابل تحمل هوا در تهران و دیگر ابرشهرها ضروری به نظر می‌رسد تا از جهات مختلف مورد بررسی و واکاری مجدد قرار گیرد. دیدن آسمان آبی با ابرهای سفید این روزها برای اکثر مردم، به‌خصوص کسانی که در ابرشهرهایی چون تهران زندگی میکنند، بی‌شک به یک آرزو شبیه است.
آلاینده‌های زیست‌محیطی غالبا با عامل انسانی و عملکرد او در طبیعت ظهور و بروز میکنند، بخش مهمی از این آلاینده‌ها که ناشی از سوخت ماشین‌آلات سنگین و سبک، و کارخانه‌ها است موجبات آلودگی هوا و آلودگی صوتی را فراهم میکند. اخیرا طرح آلودگی هوا که به رسانه‌ها کشیده شده، ابعاد گسترده‌ای به خود گرفته است، این موضوع از این نظر که زنگ خطر را به صدا درآورده و به ما هشداری جدی می‌دهد مثبت ارزیابی می‌شود و برای فرهنگ‌سازی جهت مقابله با وضع موجود ضروری به نظر می‌رسد. پدیده آلودگی هوا در مناطق شهری، یکی از رهاوردهای انقلاب صنعتی است که از 300 سال قبل شروع و با توسعه صنعتی و زیاد شدن شهرها بر میزان و شدت آن روز به روز افزوده می‌شود. تکیه اساسی بر منابع انرژی فسیلی از قبیل زغال، نفت، گاز و درنهایت آزاد شدن مواد ناشی از احتراق این مواد، فرآوردهای مضر و زیانبخشی را به همراه می‌آورد که حیات موجودات زنده و به‌ویژه انسانها را تهدید میکند. از نخستین دهه‌های قرن بیستم، به‌دنبال مشاهده ارتباط میان آلودگی هوا و تخریب محیط‌زیست، بسیاری از کشورهای صنعتی پیشرفته، تحقیقات و برنامه‌های علمی برای کنترل آلاینده‌های بسیار مضر را آغاز کردند، اما متاسفانه در اکثر قریب به اتفاق کشورهای در حال رشد این مساله آن‌طور که باید مورد توجه قرار گیرد، قرار نگرفت و وضعیت آلودگی هوا در شهرهای بزرگ روزبه‌روز، رو به وخامت است. آلودگی هوا در اثر چهار عامل اصلی زیر، تشدید می‌شود که عمدتا از عواقب صنعتی شدن هستند:
- زیاد شدن تعداد شهرها و ترویج فرهنگ شهرنشینی
- گسترش ترافیک شهری
- توسعه سریع اقتصادی
- افزایش مصرف انرژی در بخشهای دیگر.
لذا با توجه به موارد فوق، ضروری به نظر می‌آید که برای بسترسازی و اشاعه فرهنگ حفظ و حراست از هوای پاک در کشور باید شرایطی را برای شهروندان فراهم آورد تا با اطلاع‌رسانی به‌موقع مشارکت فعال آنان میسر شود. علاوه بر آلاینده‌هایی که بدان اشاره شد، پساب فاضلاب برخی از کارخانه‌های صنعتی و واحدهای تولیدی در مسیل‌های اطراف شهر رها شده و منبع بیماریهای مختلف می‌شود. این عارضه صنعت صرفا به آلودگی رودخانه‌ها و مسیل‌ها و آبراهه‌ها ختم نمی‌شود بلکه هدایت پساب فاضلاب صنعتی به چاه‌ها، آب‌های زیرزمینی را نیز آلوده میکند. اضافه بر زباله‌ها، خاکروبه‌ها نیز در گوشه و کنار مسیل‌های شهر، به‌عنوان عوامل مزاحم آلاینده‌هایی همچون غیراستاندارد بودن خودروهای تولیدی و تولید انبوه آنها علاوه بر افزایش میزان مصرف سوخت عامل مهمی در افزایش منواکسیدکربن هوا محسوب می‌شود. با وجودی که شهروندان کلانشهرها به اهمیت هوای پاک واقف هستند اما نکات زیر می‌تواند شهرمان را برخوردار از هوایی آبی و پاک کند تا با هوای سالم، شهروند سالم و شهری سالم؛ به مقابله جدی‌تر با آلاینده‌های زیست‌محیطی شهرمان بپردازیم.
فرمت این مقاله به صورت Word و با قابلیت ویرایش میباشد
تعداد صفحات این مقاله 13 صفحه
پس از پرداخت ، میتوانید مقاله را به صورت انلاین دانلود کنید
دانلودمقاله روز هوای پاک
