نوع فایل: word
قابل ویرایش 195 صفحه
چکیده:
اصطلاح «واقع‌گرایی» در فلسفه عام و فلسفه حقوق دارای معانی گوناگون و گاه متعارض است، چندانکه خواننده از معانی متعدد آن به شگفتی می‌آید. برای مثال، مکاتب حقوق طبیعی با تأکید بر حقوق از پیش موجود که با ابزار عقل کشف می‌شود، در زمره مکاتب واقعگرا می‌آید و از سوی دیگر، با اعتقاد به آرمان عدالت که راهنمایی حقوق را در دست دارد، مکتبی
ایده‌آلیستی به شمار می‌رود. معنی واقع‌گرایی در مکتب «واقع‌گرایی آمریکایی» نیز تنها با معنی آن در زبان روزمره قرابت دارد و این مکتب را به اعتبار این که قواعد حقوقی از پیش موجودرا نفی می‌کند، می‌توان در گروه مکاتب نامگرا آورد. از سویی، باید دانست که مکاتب فکری فلسفه حقوق، در واقع، امتداد مکاتب فلسفی است و به همین دلیل، تشتت و پراکندگی معانی «واقع‌گرایی» از فلسفه عام به فلسفه حقوق نیز کشیده شده است.
در این رساله هدف اعمال اصطلاح فلسفی واقع‌گرایی در زمینه فلسفه حقوق بوده است و تلاش شده تا معانی گوناگون آن تشریح و ابهامی که از این رهگذر پدید می‌آید، زدوده شود.
به همین دلیل است که این رساله به صورت مباحثی شگفت‌انگیز و و در عین حال جالب،
جلوه می‌کند رساله حاضر به چهار فصل تقسیم گردیده که از آن میان سه بخش به معانی عمده و مشخص واقع‌گرایی در فلسفه حقوق اختصاص یافته است. فصل نخست و آغازین نیز به مباحث عمده فلسفه عام و فلسفه حقوق همچون هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی می‌پردازد که دانستن آن برای درک مباحث پیچیده‌تر فصول اصلی لازم است.
فصل دوم به مسأله «کلیات» و اختلافات واقع‌گرایان و نامگرایان در دوران قرون وسطی و تأثیر آن بر فلسفه حقوق می‌پردازد. از دیدگاه واقع‌گرایان، کلیات دارای واقعیت عینی و مابازا خارجی در عالم واقع است، در حالی که نامگرایان آن را جز نامهای ساخته ذهن که فاقدهرگونه مابازا در عالم واقع است، نمی‌دانند. نتیجه این اختلاف به طور عمده در مباحث راجع به حقوق طبیعی و اثبات‌گرایی حقوقی پدیدار می‌شود. به همین ترتیب، این بحث در مسایل مربوط به حقوق بشر نیز اهمیت فراوان دارد، چندانکه واقع‌گرایی در تأیید آرمان حقوق بشر نقش اساسی ایفا می‌کند.
در فصل سوم، دیدگاههای واقع‌گرایان و ضد واقع‌گرایان مورد بحث قرار گرفته است. فصل چهارم و آخر نیز به واقع‌گرایی در برابر «ایده‌آلیزم» می‌پردازد. باید دانست که ایده‌آلیزم گاه در معنای «تصورگرایی» و گاهی دیگر در معنای «آرمان‌گرایی» به کار می‌رود نامگرایی و
ضد واقع‌گرایی در فصلهای دوم و سوم، در حقیقت نوعی ایده‌آلیزم در معنای نخست است. در فصل پایانی نیز ایده‌آلیزم در معنای دوم مد نظر قرار گرفته است.
از ویژگیهای این رساله پرداختن به دیدگاههای نمایندگان هر یک از مکاتب فلسفی است. همچنین سعی شده تا با وفاداری به عنوان رساله، همه‌جا «واقع‌گرایی» هسته اصلی بحث باشد و چنانکه می‌بینیم این واژه در عناوین تمام فصلها تکرار گردیده است.
مقدمه:
شاید کمتر نویسنده‌ای را بتوان یافت که به نوعی ادعای واقع‌گرایی نداشته باشد. وصف «واقعگرا» در فلسفه حقوق در معانی گوناگون و گاه متعارض به کار رفته است، چندانکه گاه موجب تحیر و سرگردانی خواننده می‌گردد. از یکسو، مکتب واقع‌گرایی آمریکایی و اسکاندیناوی و همچنین مکاتب اثبات‌گرا را در زمره مکاتب واقعگرا می‌آورند و از سوی دیگر، مکتب حقوق طبیعی را نیز با آن همه دیدگاههای متفاوت، در همین گروه جای می‌دهند. همین امر باعث شده تا انجام تحقیق در باب حقوق و واقع‌گرایی با دشواریهای فراوان روبرو شود، چندانکه در همین رساله نیز بیشتر تلاشها صرف جمع‌آوری دیدگاههای متفاوتی شده که گاه تنها عنوان واقع‌گرایی را برسر دارند. همچنین، خواهیم دید که «ایده‌آلیزم» نیز که بطور معمول در برابر واقع‌گرایی به کار می‌رود، دارای معانی متفاوت است.
به همین ترتیب، به لحاظ ارتباطی که میان فلسفه عام و فلسفه حقوق وجود دارد، تلاش شده تا هرجا که لازم است، نخست سابقه بحث در فلسفه عام مطرح گردد و آنگاه مباحث مربوط به آن در فلسفه حقوق مورد بحث قرار گیرد. این وضعیت را بویژه در فصل نخست مشاهده
می‌کنیم که ابتدا سابقه مباحث هستی‌شناسی، معرفت‌شناسی و واقع‌گرایی در فلسفه عام طرح گردیده و سپس به نفوذ آن در فلسفه حقوق پرداخته شده است. فصل راجع به واقع‌گرایی
و ضد واقع‌گرایی نیز با بحث از سابقه امر در فلسفه عام آغاز گردیده است.
فهرست مطالب:
چکیده
دیباچه
مقدمه
فصل نخست) حقوق و واقعیت
بخش نخست) حقوق و هستی‌شناسی
گفتار نخست) هستی‌شناسی
گفتار دوم) هستی‌شناسی حقوقی
بخش دوم) حقوق و معرفت‌شناسی
گفتار نخست) معرفت‌شناسی
گفتار دوم) معرفت‌شناسی حقوقی
بخش سوم)حقوق و واقع‌گرایی
گفتار نخست) واقع‌گرایی
گفتار دوم) واقع‌گرایی حقوقی
فصل دوم) از واقع‌گرایی تا نامگرایی
بخش نخست) واقع‌گرایان و نامگرایان
گفتار نخست) دیدگاهها و ثمره نزاع
مبحث نخست) دیدگاههای دو گروه
مبحث دوم) ثمره نزاع
گفتار دوم) فلاسفه واقعگرا و نامگرا
مبحث نخست) سقراط، افلاطون و ارسطو
مبحث دوم) جان دانز اسکاتوس و ویلیام اوکامی
مبحث سوم) توماس هابز و دیوید هیوم
مبحث ششم) هانس وایهینگر
بخش دوم) مفهوم‌گرایی و نقد دیدگاهها
گفتار نخست) مفاهیم حقوقی: بازگشت به بحث واقع‌گرایی
مبحث نخست) نقد واقع‌گرایان
مبحث دوم) نقد نامگرایان
گفتار دوم) فواید و محدودیتهای مفاهیم حقوقی
مبحث نخست) فواید مفاهیم حقوقی
مبحث دوم) محدودیتهای مفاهیم حقوقی
مبحث نخست) دیدگاههای مکتب مفهوم‌گرا
مبحث دوم) تلاشهای هوفلد Error! Bookmark not defined.
مبحث سوم) جایگاه فعلی و نقد مکتب مفهوم‌گرا
بخش سوم) حقوق آمریکا، اسکاندیناوی و ایران
گفتار نخست) حقوق آمریکا
مبحث نخست) فلسفه حقوق
مبحث دوم) رویه قضایی
گفتار دوم) حقوق کشورهای اسکاندیناوی
مبحث نخست) واقعیت و مفاهیم حقوق
مبحث دوم) ارزش‌شناسی مکتب واقع‌گرایی اسکاندیناوی
گفتار سوم) حقوق ایران
مبحث نخست) واقع‌گرایی
مبحث دوم) نامگرایی
فصل سوم) از واقع‌گرایی تا ضد واقع‌گرایی
بخش نخست) واقع‌گرایان و ضد واقع‌گرایان
گفتار نخست) دیدگاههای دو گروه
مبحث نخست) در فلسفه علوم
مبحث دوم) در فلسفه اخلاق
مبحث سوم) در فلسفه حقوق
گفتار دوم) ثمره نزاع و نقد دیدگاهها
گفتار سوم) فلاسفه واقعگرا
مبحث نخست) مایکل مور
مبحث سوم) رونالد دورکین:
بخش دوم) واقع‌گرایی و ضد واقع‌گرایی: فلسفه کانت
گفتار نخست) دیدگاههای کانت
گفتار دوم) ثمره دیدگاه کانت
گفتار سوم) کانت و انقلاب در معرفت‌شناسی
گفتار چهارم) موافقان و مخالفان دیدگاههای کانت
بخش سوم) اصول فقه اسلام
گفتار نخست) واقع‌گرایی
گفتار دوم) نامگرایی Error! Bookmark not defined.
گفتار سوم) ضد واقع‌گرایی
فصل چهارم ) از واقع‌گرایی تا آرمان‌گرایی
بخش نخست ) سابقه تقسیم‌بندی و معانی ایده‌آلیزم حقوقی
گفتار نخست ) سابقه تقسیم‌بندی
گفتار دوم ) معانی ایده‌آلیزم حقوقی
بخش دوم ) ریشه‌های فلسفی بحث
گفتار نخست ) در فلسفه عمومی
گفتار دوم ) در فلسفه حقوق
بخش سوم ) مکاتب واقعگرا و ارزشگرا
گفتار نخست) مکاتب واقعگرا
گفتار دوم) مکاتب ارزشگرا
-حقوق طبیعی نومدرسی
-فلسفه حقوقی لئون دوگی
-مکاتب دیگر
نتیجه‌گیری
منابع
منابع ومأخذ:
منابع فارسی
1- امامی، دکتر سید حسن، حقوق مدنی، جلد چهارم، ناشر: کتابفروشی اسلامیه، چاپ پنجم، 1368.
2- جعفری لنگرودی، دکتر محمد جعفر، ترمینولوژی حقوق، ناشر: کتابخانه گنج دانش، چاپ چهارم، زمستان 1368.
3- شمس، دکتر عبدالله، آیین دادرسی مدنی، جلد دوم، نشر میزان، چاپ نخست، پاییز 1381.
4- صانعی، دکتر پرویز، حقوق و اجتماع، انتشارات طرح نو، چاپ نخست،1381.
5- فروغی، دکتر محمدعلی، سیر حکمت در اروپا، به تصحیح امیر جلال الدین اعلم، نشر البرز، چاپ چهارم، سال 1383.
6- فیض، دکتر علیرضا، مبانی فقه واصول،.....................................
7- کاتوزیان، دکتر ناصر، فلسفه حقوق، جلد نخست (تعریف و ماهیت حقوق)، شرکت سهامی انتشار، چاپ نخست 1380.
8- کاتوزیان، دکتر ناصر، فلسفه حقوق، جلد سوم (منطق حقوق)، شرکت سهامی انتشار، چاپ نخست 1377.
9- کاتوزیان، دکتر ناصر، حقوق خانواده، جلد دوم، ناشر: شرکت انتشار، چاپ سوم، 1372.
0- محمدی، دکتر ابوالحسن، مبانی استنباط حقوق اسلامی، انتشارات دانشگاه تهران،چاپ هفتم، آبان 1370.
11- معین، دکتر محمد، فرهنگ فارسی، مؤسسه انتشارات امیر کبیر، چاپ هشتم، 1371
12 – موحد، دکتر علیمحمد، در هوای حق و عدالت؛ از حقوق طبیعی تا حقوق بشر، چاپ دوم، سال 1381، نشر کارنامه.
منابع انگلیسی
کتابها:
1 – Allen, Carleton Kemp, Law in Making, 7th edition, Oxford, Clarendon Press, 1964.
2 - Bix, Brian H., Jurisprudence: Theory and Context, London, Sweet & Maxwell, 1996.
3 - Bodenheimer Edgar, Jurisprudence; The Philosophy and Method of the Law, revised edition, Harvard University Press, second printing, 1976, printed in the United State of America,
4 - Buffelan Lanore, Yvaine , Droit Civil, dixieme edition Armand-Colin ,(1997).
5 – Bunnin, Nicholas and Yu , Jiyuan, The Blackwell Dictionary of Western Philosophy, Blackwell Publishing, 2004,"Is/ought gap"
5 - Cairns, Huntington, Legal Philosophy from Plato to Hegel, The Johns Hopkins Press, Baltimore, 1949.
6 - Chisholm, Roderick M., Theory of Knowledge, Prentice-Hall, INC.Englewood Cliffs, N. J., 1966.
7 - James L. Christian, Philosophy; An Introduction to the Art of Wondering, eighth edition, Thomson/Wadworth, 2003
8 - Dworkin, Ronald M. , Taking Rights seriously, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, (1978),
9 – Frank. Jerome, Law and the Modern Mind, Anchor Books edition, New York, 1963.
9 - M.D.A Freeman, Lloyd`s Introduction to Jurisprudence, Seventh Edition, Sweet & Maxwell, London.
11 - Harris, J.W. , Legal Philosophies, London, Butterworths, (1980)
12 - Kantorowicz, Herman, The Definition Of Law, edited by A. H Campbell, Cambridge University Press, 1958.
13 – Lloyd, Dennis, The Idea of Law, Macgibbon & Kee, 1966.
14 – McLeod, Ian, Legal Theory, Macmillian, 1999.
15 – Mounce, H. O., Hume`s Naturalism, Routledge, 1999, London and New York, p. 85
16 - Olivier, Pierre J.J, Legal Fictions in Practice and Legal Science , Rotterdam University Press, 1975.
17 - Patterson, Dennis, Law and Truth, New York, Oxford University Press, 1996.
18 - Pound, Roscoe, An Introduction to the Philosophy of Law, Yale university press , New Haven , 1925.
19 - Ross, Alf, On Law and Justice, London……………………………
20 - Russell, Bertrand, The Problem of Universals, in "Russell on Metaphysics" Edited by Stephen Mumford , Routledge, London and New York, 2003
16 - Olivier, Pierre J.J, Legal Fictions in Practice and Legal Science , Rotterdam University Press, 1975.
17 - Patterson, Dennis, Law and Truth, New York, Oxford University Press, 1996.
18 - Pound, Roscoe, An Introduction to the Philosophy of Law, Yale university press , New Haven , 1925.
19 - Ross, Alf, On Law and Justice, London……………………………
20 - Russell, Bertrand, The Problem of Universals, in "Russell on Metaphysics" Edited by Stephen Mumford , Routledge, London and New York, 2003
21 - Tebbit, Mark , Philosophy of Law; An Introduction, Routledge, London and New York. 2000.
22 - Thilly, Frank, Wood, Ledger, A History of Philosophy, Third edition, Holt, Rinehart and Winston, 1957.
23 - Vaihinger, Hans, The Philosophy of `As If `, transl. C. K Ogden, London, Routledge & Kegan Paul LTD, second edition, reprinted 1952.
24 - Velasquez, Manuel, Philosophy: A Text with Readings, Eighth Edition, wadworth/ Thomson Learning, 2002.
25 - Wacks, Raymond, Understanding Jurisprudence; An Introduction to Legal Theory, Oxford University Press, 2005.
مقاله‌ها:
1 - Bix, Brian H., "Natural Law: The Modern Tradition "in Oxford Handbook of Jurisprudence & Philosophy of Law, Oxford University Press, 2002.
2 - Bjarup, Jes , Legal Realism at The Turn of The Century, unpublished.
3 - Bjarup, Jes , Scepticism and Scandinavian Legal Realism,in 'Properties of Law; Essays in Honor of Jim Harris, edit. Timothy Endicott, Joshua Getzler and Edwin Peel 'Oxford University Press, 2006
4 - Cowan, Thomas A., Jurisprudence, in the Encyclopedia of Social Sciences, Vol. ?,
5 - Craig, Edward, Ontology , In Routledge Encyclopedia of Philosophy, vol.
6 - Craig, Edward, Realism and Antirealism, In Routledge Encyclopedia of philosophy, vol….,
7– Devitt, Michael, Scientific Realism, in Oxford Handbook of Contemporary Philosophy, edited by Frank Jackson and Michael Smith, Oxford University Press, 2005.
8 - Doyle, John P, Francisco Suarez, In Routledge Encyclopedia of Philosophy, Vol
9 - Duxbury, Neil, Legal Realism, in Routledge Encyclopedia of Philosophy, (London and New York) 1998
10 - Endicott, Timothy , Law and Language, In Oxford Handbook of Jurisprudence & Philosophy of Law,
11 - Fine, Arthur ,"Scientific Realism and Antirealism" in Routledge Encyclopedia of Philosophy, Vol. 8.
12 - Ghirardi ,Olsen A. , Epistemology in Law , in "The Philosophy of Law, An Encyclopedia", editor:Christopher Berry Gray, Garland Publishing, INC. New York , 1999,Vol. 1, p. 261.
13 - Golding, Martin P. Performatives, and Promises in Karl Olivecrona`s Legal Theory, Ratio Juris, vol. 18, March 2005
14 - Hagerstrom, Axel, On the Truth of Moral Ideas, transl. T. Mautner……
15 - Heal, Jane, Ludwig Josef Johann Wittgenstein, In Routledge Encyclopedia of Philosophy,Vol.
16 - Holmes, Oliver W. , The path of Law, Harvard Law Review 10 (1897).
17 - Jori, Mario, Legal Positivism, in Routledge Encyclopedia of Philosophy, vol. 5.
18 - Kramer, Mathew H. ,Oliver Wendell Holmes, In Routledge Encyclopedia of Philosophy, Vol….
198 – Moran, Dermot, Medieval Platonism, In Routledge Encyclopedia of Philosophy, Vol.
20 - Munro, Colin C. , The Swedish Missionary: Vilhelm Lundstedt, Juridical Review, The Journal of the Scottish Universities, 1981.
21 - Olivecrona, Karl, Realism and Idealism, New York University Law Review, Vol. 26, 1951.
22 - Sayre-McCord, Geoffrey, Moral Realism, in Oxford Handbook of Ethical Theory, edited by David Copp, Oxford University Press, 2006.
23 – Varga, Csaba, Ontology of Law, in "The Philosophy of Law, An Encyclopedia", editor:Christopher Berry Gray, Garland Publishing, INC. New York , 1999,Vol. 2.
منابع فرانسه:
1 - Atias, Christian, Epistemologie Juridique, premiere edition, 2002, Dalloz, Paris.
2 - Atias, Christian , Philosophie Du Droit, Presses Universitaires de France, Premiere edition, 1999.
3 - Bergel, Jean-Louis Methodes Du Droit, Theorie Generale Du Droit, Deuxieme edition, Dalloz, 1989.
4 - Shakankiri, Mohamed El., La Philosophie Juridique de Jeremy
5 - Pasquier, Claude Du, Introduction a la Theorie Generale et a la Philosophie du Droit, quatrieme edition, Delachaux et Niestle, Neuchatel / Suisse, (1967).
6 - Simon , Patrick, Le Droit Naturel ؛ Ses Amis Et Ses Ennemis, F. X De Guibert ,Paris, 2005.
7 - Stromholm S. et Vogel, H. H. , Le Realisme Scandinave dans la Philosophie du Droit, Paris, Librairie General Du Droit Et De Jurisprudence.
8 – Veitch, Scott - Christodoulidis, Emilios - Farmer, Lindsay, Jurisprudence; Themes and Concepts, Routledge. Cavendish, London and New York, 2007
9 - Villey, Michel, Philosophie Du Droit , Quatrieme edition, Dalloz.
منابع عربی
1- مظفر، محمد رضا، اصول فقه، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، قم، الطبعة السابعة، 1374.
پروژه معارف اسلامی در مورد واقع گرایی. doc