«اصلاح الگوی مصرف» در امور مذهبی
در متون اسلامی به واژگانی مانند قناعت، اقتصاد، اسراف و تبذیر برمی خوریم که مسلمانان را به مصرف اندک و بهره برداری بهینه از داشته‌ها فرا می‌خواند و ریخت و پاش کنندگان منابع را «برادران شیطان» می‌نامد.
متاسفانه مساله مصرف به اندازه نیاز و بهره‌برداری بجا از منابع، مانند دیگر آموزه‌های گرانسنگ اسلامی، به سبب تنبلی فکری ما، مورد کنکاش و بازتولید قرار نگرفته و جزییات آن همراه با دگرگونی‌های جامعه، روشن نگردیده است.
ناگفته نماند که موضوع مصرف برابر با نیاز و بهره‌برداری بجا از منابع (یا همان زهد)، امروزه با دسته‌ای از آداب وسنت‌های مذهبی، که در سراسر تاریخ، آرام آرام، به مسلمات دینی ما تبدیل شده؛ در تقابل قرار گرفته است. چنان که اصلاح الگوی مصرف، خواهی نخواهی موجب می‌شود تا بخشی از رفتار، سنت و آداب مذهبی را کنار بگذاریم و در دسته‌ای از کنش‌ها به آنچه که تا کنون «غربی»اش می‌خوانده‌ایم؛ نزدیک شویم.
این مساله سبب گردیده است تا موضوع اصلاح الگوی مصرف و بالا بردن بهره‌وری، در جوامع سنتی که واقعیت و تمامیت دین را تنها در به جا آوردن برخی آداب و مراسم می‌بینند؛ با دشواری روبه رو شود.
ولی حقیقت این است که راز ماندگاری یک دین در نو شدن، انطباق با نیازهای روز و کنار رفتن پیرایه‌ها از چهره تابناک آن می‌باشد.
در راستای دستیابی به الگوی تازه‌ای از مصرف و بهره وری بیشتر از منابع و فرصت‌ها و با هدف سربلندی جوامع اسلامی و زدودن زنگارها و پیرایه‌ها از مذهب؛ این نوشته، پاره‌ای از آداب، سنت‌ها و رفتارهای دینی مرسوم را مورد خرده گیری و واکاوی قرار داده است. خواسته نگارنده این است که در صورت راستی و درستی مطالب، مورد پشتیبانی قرار گیرد و دیگران دامنه بحث را پی گیرند و در صورت نادرستی و ناسنجیده بودن استدلالات، اهل قلم و منبر وی را به راه صواب رهنمون کنند.
نمونه‌هایی از آیین‌ها و رفتارهای مذهبی مشمول اصلاح الگوی مصرف:
-1نذورات خوراکی: در گذشته‌های دور «فقیر بودن»، برابر با «گرسنه بودن» بوده و سیر نمودن یک فرد گرسنه و دادن یک وعده غذایی به او به معنای دور کردن فقر از او بوده است.
به همین جهت نذر غذا وتوزیع آن میان فقیران، به عنوان یک آموزه دینی مورد پذیرش مردم قرار گرفت. ولی امروز، نداشتن مسکن، عدم دسترسی به بهداشت و درمان، نداشتن امکانات آموزشی و مانند آن از مصداق‌های فقر به حساب می‌آید. بنا براین، کارکرد نذورات در شرایط کنونی و صرفا به شکل سنتی آن، فاقد اثربخشی است.
افزون براین، امروز نذورات معمولا میان اطرافیان که نیازی به وعده غذایی ندارند؛ توزیع می‌گردد. براین پایه، نذورات، نوعی هدر دادن منابع است و باید در شکل اجرای آن تجدید نظر شود.
-2افطاری‌های ماه رمضان: ماه رمضان به جهت خودداری از خوردن و آشامیدن در ساعات روز، بهترین فرصت برای صرفه جویی و نشانه‌ای از لزوم کم مصرف کردن است. ولی متاسفانه مصارف غذایی در این ماه بیشتر می‌شود. پرخوری در ساعات مجاز خوردن وپختن خوراکی‌های رنگارنگ ودادن افطاری به غیر نیازمندان، خود نوعی اتلاف منابع است.
-3تعطیلات مذهبی: تعطیل کردن روزهای ولادت وشهادت امامان معصوم به منظور بزرگداشت ایشان؛ که منجر به ایجاد وقفه در امور اداری، آموزشی و اقتصادی در جوامع اسلامی می‌گردد، می‌تواند نمونه‌ای از ضایع کردن منابع و عدم استفاده از امکانات باشد. آیا به راستی دست کشیدن از کار و نشستن در خانه، موجب شادی و رضایت آن امامان می‌گردد؟ آیا با تعطیل نبودن ادارات و برگزاری یک مراسم مختصر در محل کار و در مدارس یا دانشگاهها امکان بزرگداشت آن بزرگان بهتر فراهم نمی‌آید؟
-4 برگزاری تجمعات و ایراد سخنرانی: با توجه به گسترش رسانه‌های دیداری، شنیداری و نوشتاری و فراهم شدن امکان دسترسی مردم به اطلاعات و از سوی دیگر بالا رفتن تعداد افراد با سواد، به نظر می‌آید که شیوه سنتی ایجاد ارتباط با مردم واطلاع رسانی به آنان، کارکرد خود را از دست داده است. امروز دیگر نیازی به تجمع برای نشان دادن «وحدت، حمایت و قدرت» نیست. در ادبیات سیاسی، امروز شیوه‌ها و معیار‌های دیگری برای اندازه گیری میزان اقبال مردم، تعریف شده است. بنا بر این به نظر می‌رسد که صرف کردن هزاران نفر – ساعت از سرمایه مردم در تجمعات، نوعی نابودی منابع به شمار می‌آید.
-5ساختن مساجد، حسینیه‌ها و تکیه‌های اضافی : یکی از افتخارات جوامع اسلامی ومسلمانان از گذشته‌های دور این بوده است که برای انجام عبادت، زیبا ترین مساجد را می‌ساختند و بهترین مناطق را به آن اختصاص می‌دادند. این مساجد، امروز بخشی از تمدن و تاریخ کهن مسلمانان به شمار می‌آیند. متاسفانه در بسیاری موارد، امروزه ساختن مساجد، حسینیه و تکیه نه از سر نیاز بلکه از روی رقابت‌های محله‌ای است. به گونه‌ای که در یک محله کوچک شاهد ساختن چند مسجد وحسینیه هستیم که به جهت نداشتن بودجه کافی نیمه کاره مانده‌اند و در همان حال زیبا هم نیستند. جالب آن که در طول سال تنها در ماه‌های ویژه‌ای مورد استفاده قرار گرفته و در بسیاری مواقع بی استفاده می‌مانند.
شامل 19 صفحه word
دانلود تحقیق چالش‌های اصلاح الگوی مصرف در امور مذهبی