یکی از مشکلات بنیادی که به طور جدی گریبانگیر جامعه امروز ما شده است، کاهش انسجام اجتماعی می‌باشد؛ هر چند کاسته شدن انسجام، نتیجه طبیعی ایجاد فضای باز سیاسی و گشوده شدن باب انتقاد در جامعه است. این مقاله به بررسی نقش رهبری مدبرانه بنیانگذار انقلاب اسلامی حضرت امام خمینی در ایجاد و گسترش انسجام اجتماعی و وحدت مذهبی و ملی با مطالعه موردی دوران دفاع مقدس می‌پردازد.
یکی از مشکلات بنیادی که به طور جدی گریبانگیر جامعه امروز ما شده است؛ کاهش انسجام اجتماعی می‌باشد؛ هر چند کاسته شدن انسجام، نتیجه طبیعی ایجاد فضای باز سیاسی و گشوده شدن باب انتقاد در جامعه است.
یکی از خصوصیات همه مفاهیم علوم اجتماعی و بخصوص جامعه شناسی، دیالکتیکی و چند طرفه بودن است؛ یعنی همانطور که یک مؤلفه جامعه شناختی اثر دلخواه و قابل پیش‌بینی را بر اجتماع می‌گذارد، شاید نه به آن میزان ولی حداقلی از تأثیرات ناخواسته را نه به شکل غیرقابل پیش‌بینی بلکه به صورت غیر قابل اجتناب به دنبال دارد. این نکته از آن جهت یادآوری می‌شود تا بدانیم حال که توسعه سیاسی باعث کاهش انسجام اجتماعی شده به این معنا نیست که در پیش گرفتن توسعه سیاسی اشتباه بوده؛ بلکه شاید معنای درستش این باشد که اگر به روش دیگری عمل می‌شد یا برای آن تأثیرات غیرقابل اجتناب هم از قبل فکری می‌شد یا سرعت حرکت کم گردیده بود و یا ... به این میزان وحدت و یکپارچگی جامعه دستخوش آسیب نمی‌گردید.
به عنوان مدخل بحث و برای اینکه به اصل موضوع این نوشته برسیم به جمله‌ای که چندی پیش یکی از اساتید جامعه‌شناسی گفته بودند اشاره می‌کنیم. آن جمله این بود که: «آنقدر میزان انسجام اجتماعی در ایران رو به کاهش است که شاید کار به جایی برسد که فقط یک جنگ برون مرزی بتواند وحدت از دست رفته جامعه را به آن بازگرداند».
ورای اینکه آیا اساسا این تحلیل از شرایط موجود درست است یا خیر و یا اینکه مگر راه حل‌های به اصطلاح مسالمت‌آمیز دیگری وجود ندارد به نکته موجود در این کلام توجه کنیم و آن اینکه رابطه بین جنگ یا یک دشمن بیرونی با انسجام اجتماعی رابطه‌ای است مستقیم و بسیار قوی. البته این رابطه بسط یافته همان چیزی است که «کوزر» در بحث گروه‌ها مطرح می‌کند و دیگر جامعه‌شناسان نیز تأیید می‌کنند، اینکه «دشمن مشترک باعث بالا رفتن پیوند درون گروهی می‌گردد». (1)
انسجام اجتماعی:
تصمیم به شروع جنگ برای رهبران یک جامعه بسیار دشوار است؛ چه زمانی که خود متجاوز باشند و چه زمانی که به خاطر مواضع هیأت حاکمه مورد تجاوز قرار گیرند. تصور ورود به یک جنگ تمام عیار و تن دادن به تبعات آن در دنیای امروز بسیار دور از ذهن است. به قول «گاستن بوتول» مشهورترین جامعه‌شناس جنگ آیا «چه می‌شود برای رهبران و رهبری شوندگان مسلم می‌گردد که توسل به کشتار دسته جمعی مانند حجتی بی چون و چرا ناپذیر غیر قابل اجتناب می‌نماید
هر چه هست واقعا باید حجت تمام شود همان چیزی که از ابتدا تا روز آخر جنگ هم سیره امام (ره) بر آن بود. اما وقتی واقعا بنابر جنگ شود مسأله متقاعد کردن مردم و وحدت آنها حول هدفی به این بحث برانگیزی مسأله بسیار مهمی است. در این بخش می‌پردازیم به اینکه مردم ایران چگونه برای جنگی غافلگیرانه، منسجم شدند و از همه چیز خویش گذشتند این بخش را با دو سر فصل بررسی می‌کنیم: تأثیر فضای تبلیغاتی آنها سال‌ها و دیگر تأثیر امام بر انسجام مردمی.
1ـ2ـ تأثیر فضای تبلیغاتی بر انسجام اجتماعی:
حمله عراق به ایران به غیر از آنکه ناجوانمردانه تلقی می‌شد با توجه به اخبار منتشره در آن روزها سایه آمریکا بر سر صدام را آشکار می‌ساخت.
امیدواری کارتر به منجر شدن جنگ به آزادی گروگان‌ها در یکم مهرماه 59 و اعلام گنجاندن موضوع احتیاجات نظامی ایران در مذاکره برای آزادی آنها در پنجم مهر ماه و همچنین موضع ریگان نامزد ریاست جمهوری آن کشور در همان روز که جنگ ایران و عراق را از نتایج سیاست دولت کارتر ارزیابی کرد از جمله شاخص‌های اخبار آن روزها بود که رد پای آمریکا را آشکار می‌کرد.
آریانا فرمانده ارتش شاهنشاهی نیز در چهارم مهر ماه 59 با انتشار پیامی خود را فرمانده ارتش آزادی‌بخش ایران ناامید و از سربازان خواست رژیم ایران را سرنگون کنند. این اخبار یکی پس از دیگری بر خشم ایران انقلابی می‌افزود. مردم در پس این جنگ دشمنان شکست خورده دیروز را می‌دیدند؛ بنابراین دفاع از کشور در این شرایط یک ارزش شد و بالطبع پس از یک مدت کوتاهی هنجار و همچنین «از آنجا که اگر دشمنی بنیان مذهبی داشته باشد موجب انسجام و استحکام مضاعف می‌گردد. (5) باز هم وحدت درونی نظام در این رویارویی بیشتر شد. آن روزها جبهه رفتن هنجاری شد فوق همه هنجارها و
شامل 10 صفحه فایل word قابل ویرایش
دانلود مقاله نقش امام خمینی در وحدت ایرانیان