ذخایر نفت و گاز ایران در سال 81 معادل 270 میلیارد بشکه معادل نفت خام برآورد گردیده است که 37 درصد ان به نفت خام و 63 درصد آن به گاز طبیعی اختصاص یافته است.
48 درصد در مناطق خشکی می باشند. منابع و ذخایر گاز طبیعی ایران عمدتا در مناطق جنوبی کشور و در نزدیکی آبهای خلیج فارس قرار گرفته اند.
تولید گاز طبیعی در جهت پاسخگویی به تقاضای داخلی و یا صادراتی عمدتا از منابع گازی مستقل انجام می گیرد و گازهای همراه تولیدی از منابع مشترک نفت و گاز عمدتا جهت تزریق به میادین نفتی مورد استفاده قرار می گیرند. بهره گیری از مزیت نسبی گاز طبیعی در جهت تامین انرژی داخل کشور و نیز گسترش برنامه های مبادلات بین المللی گاز طبیعی در راستای ارتقای جایگاه ایران در بازارهای بین المللی از اهداف مهم و استراتژیک صنعت گاز کشور در آینده بشمار می رود.
با توجه به روند مصرف گاز طبیعی در کشور سهم گاز طبیعی در سبد انرژی مصرفی کشور از 26 درصد در سال 1370 به 46 درصد در سال 80 افزایش یافته است ( و در مقابل سهم فراورده های نفتی در این دوره از 64 درصد به 47 درصد کاهش یافت ) رشد مصرف گاز طبیعی در ایران در طی دهه اخیر همواره بیش از رشد مصرف جهانی گاز بوده است. مصرف گاز طبیعی در ایران در طی دهه 70-80 از متوسط رشد سالانه ای به میزان 12 درصد برخوردار بوده است و این امر در حالی است که مصرف جهانی گاز در این دوره تنها دارای رشد سالانه ای به میان 1.8 درصد می باشد.
در راستای تحقق سیاست جایگزینی گاز با سایر حاملهای انرژی تلاشهای گسترده ای جهت توسعه هر چه بیشتر سیستم گازرسانی در کشور انجام گرفته است شرکت ملی گاز ایران از طریق ایجاد سیستم گازرسانی در بسیاری از مناطق مختلف کشور عهده دار تامین این هدف می باشد.
ویژگیهای سیستم گازرسانی در کشور متاثر از ویژگیهای خاص جغرافیایی میادین نفت و گاز است و لذا با توجه به این امر در حال حاضر ایران از یک سیستم بهم پیوسته گسترده گازرساین برخوردار می باشد توسعه این سیستم در جهت تحقق و هدف جایگزینی گاز با سبد حاملهای انرژی و در راستای تامین امنیت عرضه انرژی همچنان در برنامه های آینده شرکت ملی گاز ایران مد نظر خواهد بود.
پالایش گاز طبیعیظرفیت پالایش و نم زدائی گاز طبیعی ایران با برخورداری از متوسط رشد سالانه 9 درصدی در دهه اخیر در سال 1380 به 211 میلیون متر مکعب در روز رسیده است . با توجه به تمرکز قابل ملاحظه میادین گاز کشور در مناطق جنوبی امکانات پالایشی و نم زدائی کشور نیز عمدتا در این ناحیه مستقر می باشند.
پالایشگاه بید بلند با ظرفیت 22.5 میلیون متر مکعب در روز پالایشگاه فجر با ظرفیت 110 میلیون متر مکعب در روز و پالایشگاه سرخون با ظرفیت 7.1 میلیون متر مکعب ظرفیت
نم زدائی در مناطق جنوبی و پالایشگاه شهید هاشمی نژاد با ظرفیت 44.5 میلیون متر مکعب در روز در شمال شرق کشور از جمله مهمترین تاسیسات پالایشی کشور به شمار می روند.
بر اساس پیش بینی های انجام شده در برنامه پنج ساله توسعه ظرفیت پالایش و نم زدائی گاز کشور در سال 1383 با متوسط رشد سالانه به میزان 18 درصد به 345 میلیون متر مکعب در روز خواهد رسید. برخی از طرحهای پالایشی که طی برنامه پنجساله سوم توسعه به اجرا درخواهد امد به شرح زیر است:
- احداث پالایشگاه عسلویه به ظرفیت 75 میلیون متر مکعب در روز جهت بهره برداری از فازهای 1 و 2 و 3 پارس جنوبی که در حال حاضر در دست اقدام است و بهره برداری از فازهای 2و3 انجام گرفته و فاز 1 تا انتهای سال به بهره برداری رسیده است.
- احداث پالایشگاه دیگری در عسلویه به ظرفیت 50 میلیون متر مکعب در روز جهت بهره گیری از فازهای 4 و 5 پارس جنوبی در دست اقدام می باشد و این طرح در سال 1384 به بهره برداری رسیده است.
- احداث پالایشگاه دوم بیدبلند به ظرفیت 56 میلیون متر مکعب در روز به منظور پالایش گازهای حوزه پازنان ، گچساران و بی بی حکیمه این طرح در سال 1384 به بهره برداری رسیده است.
- احداث پالایشگاه پارسیان ( فاز اول ) به ظرفیت 55 میلیون در روز که در سال 84 به بهره برداری خواهد رسید.
- احداث پالایشگاه پارسیان ( بخش اول از فاز دوم ) به ظرفیت 21 میلیون متر مکعب در روز که در سال 81 به بهره برداری رسیده است.
- احداث پالایشگاه پارسیان ( بخش دوم از فاز دوم ) به ظرفیت 20 میلیون متر مکعب در روز که در برنامه پنجساله چهارم به بهره برداری رسیده است.
- احداث پالایشگاه ایلام به ظرفیت 6.8 میلیون متر مکعب در روز جهت بهره برداری از منابع گازی تنگ بیجار این پالایشگاه در سال 83 به بره برداری رسیده است.
- احداث پالایشگاه گشوی جنوبی به ظرفیت 14 میلیون متر مکعب در روز که در دست مطالعه می باشد.
سیستم انتقال گاز طبیعیسیستم انتقال گاز کشور شامل خطوط انتقال فشار قوی و ایستگاه های تقویت فشار گاز نیز طی دهه های اخیر از افزایش قابل ملاحظه ای برخوردار بوده است. بطوریکه خطوط انتقال گاز کشور طی دهه اخر با متوسط رشد سالانه به میزان 8.2 درصد در پایان سال 80 به 15.3 هزار کیلومتر رسیده است. ایران در حال حاضر دارای سه خط لوله اصلی فشار قوی سراسری (IGAT I&II&III) می باشد و احداث خطوط چهارم و پنجم سراسری نیز در مرحله اجرا قرار دارد. ضمنا مطالعات مربوط به احداث خط ششم سراسری شروع شده است .
علاوه بر این در مناطق شمال شرق و شمال غرب کشور نیز دو خط لوله فشار قوی سرخس-نکا- رشت-به قطر 36ً و 30ً و نیز خطوط انتقال گاز آذربایجان به اقطار 48ً و 30ً جهت انتقال گاز مورد نیاز مناطق یاد شده و صادرات احداث گردیده اند.
در برنامه سوم توسعه کشور ( 83-79) احداث 5000 کیلومتر خط لوله فشار قوی جدید پیش بینی گردیده است و لذا با تحقق این برنامه مجموع کل خطوط انتقال گاز کشور به 18300 کیلومتر خواهد رسید.
برخی از پروژه های احداث خط انتقال در برنامه سوم توسعه بشرح زیر است:
- احداث خط انتقال 56ً سوم سراسری بطول 870 کیلومتر
- احداث خط انتقال 56ً چهارم سراسری بطول 815 کیلومتر
- احداث خط انتقال 56ً پنجم بطول 500 کیلومتر
- احداث خط انتقال 48ًدوم آذربایجان بطول 440 کیلومتر
- احداث خط انتقال 36ً سرخس - مشهد بطول 145 کیلومتر
- طراحی ، خرید و احداث 30 ایستگاه تقویت فشار گاز با قدرت 2400 هزار اسب بخار
سیستم توزیع گاز طبیعیسیستم توزیع گاز طبیعی ایران طی دهه اخیر(1380-1370) از گسترش قابل ملاحظه ای برخوردار گردیده است.شبکه گذاری گاز طبیعی کشور در این دوره با متوسط رشد سالانه ای به میزان 10.3 درصد در پایان سال 1380 به 69 هزار کیلومتر رسیده است. انشعابات نصب شده گاز نیز در این دوره از متوسط رشد سالانه ای به میزان 10.4 درصد برخوردار بوده و در پایان سال 1380 به بیش از 3.72میلیون انشعاب افزایش یافته است.
سیستم توزیع گاز ایران تا پایان سال 1380 بالغ بر 392 شهر و 416 روستا را تحت پوشش قرار داده است و تا پایان سال 80 مجموع واحدهای صنعتی و مصرف کننده عمده گاز طبیعی کشور به 3500 واحد و تعداد شهرکهای صنعتی گازرسانی شده به 30 عدد رسیده است.
در این سال 7.4 میلیون خانوار کشور ( معادل 32 میلیون نفر ) از مزایای گاز طبیعی استفاده نموده اند. گازرسانی به نیروگاهها همواره به عنوان یکی از سیاستهای مهم بخش انرژی بوده و در حال حاضر 36 نیروگاه کشور تحت پوشش گازرسانی قرار گرفته اند.
مصرف گاز طبیعیمصرف گاز طبیعی کشور در دهه اخیر با متوسط رشد سالانه 11.9 درصد در سال 1380 به 67.8 میلیارد متر مکعب رسیده است بخش نیروگاهی تاکنون بزرگترین مصرف کننده گاز بوده است مصرف گاز این بخش طی دهه اخیر از متوسط رشد سالانه بیش از 10 درصد برخوردار بوده به طوری که از 9.5میلیارد متر مکعب در سال 1368 به 25.5 میلیارد متر مکعب در سال 80 افزایش یافته است بر اساس پیش بینی های انجام شده در برنامه پنجساله سوم توسعه اقتصادی کشور در پایان این برنامه مجموع کل مصرف گاز کشور به 92 میلیارد متر مکعب خواهد رسید.
سهم گاز طبیعی در سبد مصرف انرژی نیروگاهی طی سالهای اخیر از افزایش قابل ملاحظه ای برخوردار بوده به طوری که از 61 درصد در اغاز برنامه دوم توسعه به 76 درصد در سال 1380 رسیده است.
ترکیب مصرف گاز طبیعی در سال 80 نشان می دهد که نیروگاهها باجذب 37.6 درصد از کل سبد مصرف گاز کشور بزرگترین بخش مصرف کننده بشمار می روند. بخش خانگی ، تجاری و صنعت به ترتیب با دارا بودن سهمی به میزان 33.3 درصد و 29.1 درصد از کل سبد مصرف گاز در مراتب بعدی قرار گرفته اند.
مبادلات تجاری گاز طبیعیایران در حال حاضر دارای دو قرار داد مبادلات گاز طبیعی با دو کشور همسایه ترکمنستان و ترکیه می باشد. قرار داد واردات گاز از ترکمنستان با حجم سالانه ای به میزان حداکثر 8 میلیارد متر مکعب در سال 1374 به امضا رسید و واردات گاز از سال 76 آغاز گردیده است.
واردات گاز ایران از ترکمنستان با حجمی به میزان 0.4 میلیارد متر مکعب در سال 1376 آغاز و در سال 1380 به 4.5 میلیارد متر مکعب رسیده است در طی دوره 1376 تا 1380 مجموع کل واردات گاز از ترکمنستان 12.1 میلیارد متر مکعب بوده است در سال 1380 قریب 6 درصد از کل مصرف گاز کشور از طریق واردات تامین گردیده است.
قرارداد صادرات گاز به ترکیه نیز از سال 75 با شرکت بوتاش ترکیه به امضا رسید . حجم گاز تحویلی بر اساس این قرار داد از 3 میلیارد متر مکعب در سال شروع و پس از سه سال به 7 میلیارد متر مکعب در سال افزایش یافته و به حداکثر 10 میلیارد متر مکعب در سال خواهد رسید. در راستای تحقق این طرح خط لوله ای بطول 253 کیلومتر و قطر 40 اینچ در مسیر تبریز به مرز بازرگان احداث گردیده است. صادرات گاز به ترکیه از دوم بهمن ماه 1380 با حضور وزیر محترم نفت و وزیر انرژی و منابع طبیعی ترکیه رسما اغاز گردید بر اساس پیش بیین های انجام شده و در چارچوب مفاد قرار داد صادرات گاز ایران در سال 1381 به 1.3 میلیارد متر مکعب افزایش خواهد یافت.
شروع صادرات گاز ایران به ترکیه نقطه عطفی در روابط تجاری ایران با بازارهای بین المللی انرژی و گاز بشمار می رود و این امر از ابعاد اقتصای ، سیاسی و ارتباطات بلند مدت بین المللی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد. ترکیه در واقع پل ارتباطی میان ایران و بازارهای بالقوه گاز طبیعی در اروپا بشمار می رود. مطالعات انجام شده نشان می دهند که تقاضای گاز طبیعی منطقه اروپادر طی سه دهه اینده بطور فزآینده ای بیش از عرضه گاز این منطقه خواهد بود و این امر نشان دهنده تلاش بیشتر کشورهای این منطقه در جهت دستیابی به منابع جدیدتر و تنوع سازی در منابع عرضه گاز و ایجاد امنیت عرضه در منطقه می باشد. کشورهای واقع در منطقه خاورمیانه و خصوصاً ایران در این میان بعنوان بزرگترین پتانسیل های عرضه گاز به بازارهای جهانی با فراهم نمودن زمینه مناسب می توانند در طی دهه های اینده در این منطقه مهم اقتصادی جهان ایفای نقش نمایند.
طرح بیع متقابل در صنعت گازبر اساس مصوبات مجلس شورای اسلامی در سال 1377 استفاده از تسهیلات بیع متقابل ( فاز اول جهت تسریع در گسترش عملیات گازرسانی کشور اغاز گردید افزایش 44 میلیون متر مکعب در روز ظرفیت پالایشی احداث بیش از 2000 کیلومتر خط لوله فشار قوی گاز طبیعی ،احداث 6 ایستگاه تقویت فشار به ظرفیت کل 376 هزار اسب بخار نصب 1.1 میلیون انشعاب جدید خانگی ( حدود 2 میلیون خانوار) گازرسانی به 1800 واحد صنعتی از اهداف مهم تعریف شده در این طرح بشمارمی رود.
تحقق این طرح و جایگزین نمودن گاز طبیعی در سبد مصرف انرژی کشور علاوه بر ایجاد اشتغال در بخشهای مختلف کشور قریب 1/3 میلیارد دلار در هر سال صرفه جوئی بهمراه داشته است و با تحقق کامل این طرح دو میلیون خانوار کشور تحت پوشش سیستم گازرسانی قرار گرفته اند. دستاوردهای این طرح بشرح زیر بوده است:
- افزایش 1.5 میلیون مشترک جدید به سیستم گازرسانی
- افزایش 2 میلیون خانوار گاز سوز( معادل 10 میلیون نفر جمعیت )
- افزایش مصرف سالانه گاز طبیعی به میزان 20 میلیارد متر مکعب ( شامل 8.2 میلیارد متر مکعب در بخش خانگی - تجاری ، 8.6 میلیارد متر مکعب در بخش صنعت و 4.2 میلیارد متر مکعب در بخش نیروگاه)
بدنبال موفقیت نخستین طرح بیع متقابل گازرسانی فاز دوم این طرح نیز در سال 80 بررسی و در اسفند 80 به تصویب شورای اقتصاد رسید. بر اساس برنامه ریزی های انجام شده این طرح طی پنج سال انجام خواهد شد.
اهم فعالیت های گازرسانی در این طرح بشرح زیر می باشد:
- افزایش ظرفیت پالایش گاز به میزان 50 میلیون متر مکعب در روز
- احداث قریب به 4500 کیلومتر خط انتقال فشار قوی
- ظرفیت سازی جدید ایستگاه های تقویت فشار به میزان 1.1 اسب بخار
با تکمیل فاز دوم طرح بیع متقابل گازرسانی مصرف گاز طبیعی کشور به میان 25 میلیارد متر مکعب افزایش خواهد یافت ( 30 درصد در بخش نیروگاه ، 40 درصد در بخش صنعت و 30 درصد در بخش خانگی - تجاری) یکی از ویژگیهای خاص صنعت گاز طبیعی ایران ، توانمندیهای قابل ملاحظه فنی و عملیاتی متخصصان ایرانی جهت انجام بسیاری از پروژه های گازرسانی و بویژه طرحهای بیع متقابل می باشد این امر ضمن تاثیر گذاری بر اقتصاد این طرحها بر سرعت انجام فعالیتها نیز تاثیر قطعی داشته است.
فهرست مندرجات:
آشنایی با گاز طبیعی.. 1
منشاء گاز طبیعی.. 1
پالایش و آماده سازی گاز طبیعی برای مصرف... 1
مشخصات گاز طبیعی.. 1
سیمای صنعت گاز ایران.. 2
پالایش گاز طبیعی.. 4
سیستم انتقال گاز طبیعی.. 6
سیستم توزیع گاز طبیعی.. 7
مصرف گاز طبیعی.. 8
مبادلات تجاری گاز طبیعی.. 9
طرح بیع متقابل در صنعت گاز 10
تاریخچه فعالیتهای گازی منطقه خانگیران: 12
میدان گازی خانگیران.. 14
میدان گازی گنبدلی.. 18
مهندسی بهره برداری: 19
وظایف مهندسی بهره برداری: 20
- Drilling. 24
لایه آزمائی با ساق مته Drill Stem Test 29
بررسی قابلیت نفوذپذیری چاهInjectivity test 33
اسیـدزدن بـه چـاه Acidizing. 34
متـد های اسیـدزدن Acidizing Methods. 35
مشخصـات‌اسیدهـائی‌که‌به‌کـارگرفته‌می‌شونـد Charactristicsof Acids Used.. 37
فـاکتـورهـائی که در اسیدزدن تأثیر دارند Factors Affecting Acid Reactions. 40
طـراحـی ماتـریس اسیـد Design of Matrix Acidization Treatmant 45
اندازه گیری فشار داخلی و سرچاه و مسیر تولید. 51
دستگاههـای انـدازه گیـری فشـار داخـل چـاه عبـارتنـد از : 53
اندازه گیری عمق نهائی چاه و از بین بردن موانع به وجود آمده 55
کـشتـن چـاه Well Killing. 61
تعبیه کردن مسدودکننده در داخل چاه Plug Setting. 63
انـواع مسـدود کننـده هـا 66
رانـدمـان تـولیـد چـاه Flow Efficiency. 77
آزمایش کامل چاه نفت و یا گاز Well Testing. 79
نمونه برداری از نفت و یا گازچاهSampling. 84
لوله های نفت وگاز Lines. 89
تفـکیـک کننـد ه هـا Separators. 93
انـواع تفکیـک کننـده از نظـرعمـل.. 94
انـواع تفکیـک کننـده از نظـر ساختـمان.. 95
Double Barrel Horizental 95
ظرفیـت تفکیـک کننـده در مـورد گـازو نفـت... 100
جریـان سیـالات در لوله هـاFluid Flow in Pipes. 104
انـواع شـیـرهـا Valves. 107
محاسبه ظرفیت و نسبت گاز به نفت تولیدی چاهCAPACITY AND GOR TEST OF THE WELL. 113
محاسبه نسبت گازبه نفت چاه 115
ظرفیت چاه 116
نمـک زدائـی Desalting. 117
رفـع مشـکل.. 118
شناخت نواقص موجود در رفع آنها در رابطه با افزایش راندمان بهر وری.. 121
بعضـی از مـسـائـل چـاه 122
- Reperforation.. 124
بعضی از مسائل مربوط به وسایل موجود در سرچاه ودر مسیرتولید. 128
پیش بینی قدرت تولید چاه WELL POTENTIAL FORCAST 130
شامل 136 صفحه فایل WORD قابل ویرایش
