مقدمه
در تشکیلات اداری و کشوری و گاه لشکری، همواره وزیر نقش اول را ایفا کرده است. در طول تاریخ ایران وزارت، مهمترین رکن اداره کشور محسوب میشد چه در دورانی که ایرانی بر ایران حکومت می کرد و چه زمانی که مهاجمان بر این آب و خاک حکمرانی کردند، همه به کمک وزیران کاردان بوده. و اگر حاکمی از برکت وجود وزیر شایسته محروم بود به طور حتم عمر دولت او نیز کوتاه بود و اگر رعیت در آرامش و کشور در ثبات قرار می گرفت در سایه تدبیر و کفایت وزیر بود.
همه حکومت های بزرگ ایران چه در قبل از سلام و چه بعد از اسلام، جملگی وزرای مدبری را به خود دیده اند. آخرین ایشان، قبل از هجوم فعول ، سلجوقیان بودند که با کمک وزاری کاردان توانستند یکی از بزرگترین امپراطوریها را در زمان خود به وجود آورند و به وسیلة همین وزرا توانستند آن قلمرو وسیع را اداره کنند. شاید یکی از دلایل افول زود هنگام و سریع خوارزمشاهیان تهی بودند حکومت ایشان از وزرای با کفایت بوده باشد. چنگیزخان و جانشینانش نیز به این نکته واقف بودند، حضور دیوانیان و وزراء ایرانی در دربار مغولان و همراهی ایشان در ادارة قلمرو وسیع مغولان بدون شک بنا به درخواست مهاجمان بود.
البته به طور مسلم مغولان نیز به این موضوع آگاه بودند که کار ملک داری با جنگ آوری جداست و معلوم نبود که یک جنگاور خوب بتواند اداره کنندة خوب هم باشند.
مغولان فاتحان و جنگجویان خوبی بودند، اما تسلط ایشان بر امور کشوری هرگز بر پایه امور لشکری نمی رسید به همین دلیل بود که خود را بینیاز از داشتن وزرای بر امور کشوری هرگز به پایه امور لشکری نمیرسید به همین دلیل بود که خود را بینیاز از داشتن وزاری توانمند و با کفایت از میان مغلوبین متمدن، نمی دیدند. از همین رو ایرانیان دیوانسالار نیز مشتاق آن بودند که به خدمت مغولان در آیند، و به تعبیر دیگر ایرانیان در دوران بعد از اسلام در رویارویی با عنصر بیگانه هر گاه از شمشیرکاری ساخته نمیدید جنگ قلم را آغاز می کرد و همواره از این نبرد پیروز بیرون میآمد. و این جنگ قلم نه برای آنکه سرعت تسلط ایشان را بیشر سازد بلکه خواهان آن بودند تا با ورود به دستگاه ایشان جلو ویرانی بیشتر سرزمینهایشان را بدست مهاجمان بگیرند.[1]
[1] - دکتر شیرین بیانی، دین و دولت در ایران عهد مغول، مرکز شهر دانشگاه تهران، جلد 2/ چاپ اول، ص 383.
1- مقدمه
2- اهمیت وزارت
3- وزرای ایرانی دورة مغول
محمود یلواچ ) وزیر ایرانی چنگیزخان و اوگتای )
مسعود بیک بن محمود یلواج (وزیر کیوک و منگو )
امیراحمد بناکتی- وزیر قوبیلای قآن (یکی از چهار وزیر او)
4- وزرای عهد ایلخانان:
سیف الدین بیتکچی( وزیر هلاکو )
شمس الدین جوینی( وزیر هلاکو، آباقا، احمد تکودار)
امبربوقا( وزیر ارغون)
جلال الدین مخلص سمنانی( وزیر ارغوان )
سعد الدوله یهودی( وزیر ارغون)
خواجه صدرالدین اجمد خالدی زنجانی( وزیر گیخاتو)
جمالالدین دستجردانی( وزیر امور مالی باید و خان )
خواجه صدرالدین احمد زنجانی( وزیر غازان )
خواجه جمالالدین دستجردانی ( وزیر غازان )
5- وزارت توأمان :
خواجه رشیدالدین فضل الله و خواجه سعدالدین ساوجی ( وزیر غازان ، اولجایتو)
خواجه تاج الدین علیشاه جیلان و خواجه رشیدالدین (وزیر اولجایتو، ابوسعید خواجه علیشاه به طور مستقل - وزیر ابوسعید )
رکن الدین صاین (وزیر ابوسعید)
دمشق خواجه ( وزیر ابوسعید)
غیاث الدین محمد بن رشیدالدین و خواجه علاءالدین محمد ( وزیر ابوسعید و ارپاخان)
دانلود پایان نامه وزرای دورة مغول