دانلود با لینک مستقیم و پر سرعت .
مرو یکی از شهرهای باستانی و بسیار کهن ایران بوده است این شهر که در حواشی مرزهای شمال شرقی سرزمین ایران واقع بود از اهمیت و نقش خاصَی در این بخش از خاک ایران برخورداربود این موقعیت جغرافیایی و نیز اهمیَت های سیاسی ،اقتصادی،فرهنگی و غیره ی حاصل از آن باعث شد تا این شهر در طول تاریخ از دوره ی باستان تاکنون،تغییرات و تحولات عمده ای را به خود ببیند در واقع موقعیت شهر مرو از سویی در کنار نوع نگاه سلسله ها و حاکمان مختلف ایرانی و غیر آن به این شهر از سوی دیگر،باعت شد پیش آمدن شرایط متفاوت و فراز و نشیب های چندی در طول تاریخ برای شهر مرو شد که سیمای آن را در مقایسه با دوره های دیگر متفاوت و مجزا می ساخت.
کلید واژه ها:
مرو ، جغرافیای تاریخی ، تاریخ سیاسی ، تاریخ تمدنی و فرهنگی ، دوره ی باستان ، قرون اولیه اسلامی ، قرون میانه .
امروزه بررسی جغرافیایی تاریخی و مطالعه تاریخ یک شهر در طول دوره های مختلف و تحولات سیاسی ، اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی و مذهبی آن در پژوهش ها و تحیقات تاریخی،جایگاه خاص و ویژه ای دارد بررسی ها و تحقیقات تاریخ محلی ، این امکان را به محقق می دهدتا علاوه بر اینکه به خوبی با وقایع و حوادث محل مورد مطالعه آشنا شود،تاثیر و تاثر آن را بر تحولات کلی یک دوره یا سلسله مورد نظر به خوبی درک نماید با وجود این امتیازات ،هنوزشهرها و مناطق عمده ای وجود دارندکه بخشی از تاریخ و تحولات آنها در طول دوره های مختلف ، مورد بررسی و مطالعه قرار نگرفته است در واقع با وجود توجه و اهتمام در این بخش از مطالعات تاریخی،هنوز هم ناگفته های فراوانی در این زمینه وجود دارد.
این موضوع،زمانی اهمیَت بیشتری می یابد که دانسته شود آگاهی از تاریخ محلی به خوبی می تواند به روشن شدن بخش ها و زوایای تاریکی از تاریخ یک سلسله و با دوره ای خاص کمک کند مطالعه ی تاریخ و تحولات مرونیز به همین دلیل،حائز اهمیت و مهم به شمار می رود مرو به عنوان شهری باستانی و کهن، جایگاه خاصی در تاریخ ایران دوره ی باستان و دوره ی اسلامی دارد با این وجود،آنچنان که باید و در خور این شهر قدیمی می باشد مورد مطالعه و بررسی قرار نگرفته است این تحقیق بر آن است تا در صورت امکان ، بخشی از نادانسته ها و ناگفته های تاریخ این شهر را از آغاز تا دوره ی صفویان مورد بررسی قرار دهد.
سوال اصلی
تاریخ و تحولات مرو از آغاز تا دوره ی صفویه ،چگونه بوده است ؟
سوالات فرعی تحقیق
- سیمای مرو در جغرافیای تاریخی این شهر چگونه بوده است؟
- تاریخ و تحولات سیاسی شهر مرو در دوره ی باستان به چه شکل بوده است؟
3-حمله ی مسلمانان به ایران و حکومت اعراب در این کشور،باعث چه تغییر و تحولاتی در مرو شد؟
4-مرو در دوره ی حکومت های نیمه مستقل ایرانی درسده های نخستین اسلامی چه وضعیتی داشت؟
5 - روی کار آمدن سلجوقیان چه تاثیری بر اوضاع سیاسی ،اقتصادی و فرهنگی شهر مرو داشت؟
6- مرو در دوره ی خوارزمشاهیان چه تحولاتی را پشت سر گذاشت؟
7 - هجوم مغول و روی کار آمدن ایلخانان چه پیامدها و نتایجی برای شهر مرو داشت؟
8-روی کار آمدن تیموریان چه تاثیری بر موقعیت و شرایط این شهر گذاشت؟
فرضیه ی اصلی تحقیق
1-مرو یکی از شهرهای مهم ایران در طول تاریخ به شمار می رفت و میزان این اهمیت و کارکرد و نقش مرو در قلمرو سلسله های حاکم بر ایران،علاوه بر موقعیت این شهر به تصمیم ها و نوع برخورد حاکمان با شهر مرو مربوط می شد.
فرضیه های فرعی تحقیق
1- به دلیل واقع شدن مرو در منطقه مرزی قلمرو ایران ،قرار گرفتن در مسیر اقتصادی جاده ی ابریشم و موقعیت جغرافیایی و آب و هوایی مناسب در یک منطقه ی بیابانی ،این شهر از اهمیت خاصی برخوردار بود.
2-مرو در دوره ی باستان به دلیل موقعیت مرزی ، دفاعی و اقتصادی حائز اهمیت و توجه بوده است.
3- مسلمانان به اهمیت شهر مرو و نقش همه مرزی و اقتصادی آن پی برده و سعی داشتند با انتخاب حاکمانی مناسب برای این شهر ،موقعیت خود را در دوردست ترین بخش های امپراطوری خود در شمال شرقی قلمروشان حفظ کنند.
4- مسلمانان به اهمیت شهر مرو و نقش همه مرزی و اقتصادی آن پی برده و سعی داشتند با انتخاب حاکمانی مناسب برای این شهر ،موقعیت خود را در دوردست ترین بخش های امپراطوری خود در شمال شرقی قلمروشان حفظ کنند.
5- از آنجایی که خاستگاه سلجوقیان اطراف مرو بود ،آنان علاقه ای خاص به این شهر داشتند و از آنجایی که با رسوخ از این قسمت ،خراسان را از دست غزنویان بدست آوردند ،مرو اهمیَت سیاسی و نظامی خاصی برای آنان داشت از سوی دیگر از آنجایی که مرو ،تختگاه و شهر عمده ی سلجوقیان در شرق بود در این دوره به عمران و آبادانی آن نیز اهمیت خاصی داده شد.
6- در دوره ی خوارزمشاهیان نیز مرو به عنوان یکی از شهرهای مهم منطقه به شمار می رفت و خوارزمشاهیان اهتمام خاصی به حفظ و عمران آن نشان می دادند.
7-ایلغار مغول چون بیشتر نقاط و شهرهای دیگر،تاثیر مخرب و ویران کننده ای بر این شهر گذاشت و بعدها نیز این شهر در دوره ی ایلخانان نتوانست ویرانی ها و خرابی های دوره ی مغول را به خوبی جبران و حیات سیاسی ،اقتصادی و فرهنگی گذشته ی خود باز گردد.
8-مرو در دوره ی تیموریان و با اهتمام سردمداران و زمامداران این سلسله توانست بخشی از رونق خود را بدست آورد با اینهمه تاثیر حملات و غارت های مغولان آنقدر زیاد و مخرب بود که این اقدامات نتوانست تاثیر زیادی بر آبادانی و رونق این شهر گذارد.
پیشینه ی تحقیق
درباره ی مرو،تاریخ و جغرافیای تاریخی آن،تاکنون پژوهش ها و مطالعات چندی صورت گرفته است بعضی از این تحقیقات مربوط به محققان و پژوهشگران غیر ایرانی و عمدتاً روسی است اصولا به جز بارتولد که آثار او به زبان فارسی ترجمه شده است در میان محققان غیر ایرانی ،اثر کمتر کسی به زبان فارسی ترجمه و در دسترس قرار دارد بارتولد نیز در پژوهش های خود که می توان از ((آبیاری در ترکستان))و (( تذکره ی جغرافیایی تاریخی ایران))او نام برد به مرو به عنوان بخشی و نه تمام موضوع کار خود پرداخته است.
در میان پژوهشگران و محققان ایرانی نیز که مطالعه و بررسی مرو و تاریخ و جغرافیای تاریخی آن را وجه نظر خود قرار داده اند کسانی چون سید سجادی با اثر((مرو:بازسازی جغرافیای تاریخی یک شهر بر پایه ی نوشته های تاریخی و شواهد باستان شناسی))،مهدی سیدی با کتاب((جغرافیای تاریخی مرو))و ناصر تکمیل همایون با مقاله ی ((نگاهی به مرو از حمله ی مغول تا پایان دروه ی نادری))را می توان عنوان کرد هر کدام از این آثار به نوعی ،تاریخ مرو و تحولات آن و جغرافیای -تاریخی این شهر را مورد بررسی و تحقیق قرار داده اند احتمالا این سوال به ذهن خواننده متبادر می شود که پس علت پرداختن دوباره به تاریخ مرو و تحولات آن تا دوره ی صفویه چیست؟ باید گفت:با اینکه کار سید سجادی ،اثری محققانه و قابل تحسین است ،اما اثر اوبیشتر از دید باستان شناسی و جغرافیای تاریخی به مرو پرداخته است و درباره ی تاریخ و تحولات مرو در دوره ی سلسله های مختلف ، مطالب بسیارکمی دراین کتاب وجود دارد این اشکالیست که به کتاب سیدی نیز وارد می باشد. اثر او که جغرافیای تاریخی شهر مرو نام دارد پژوهش و تحقیقی است که بیشتر به جغرافیای شهر مرو و نه به جغرافیای تاریخی آن و نیز تاریخ سیاسی و تحولات فرهنگی و تمدنی آن در طَی قرون متمادی پرداخته است این کتاب نیز ناگفته های زیادی درباره ی تاریخ و تحولات مرو در طول حکومت سلسله های مختلف بر ایران دارد گرچه ،ناصر تکمیل همایون سعی داشته است تا در مقاله ی خود به اوضاع و تاریخ مرو از دوره ی مغولان تا پایان دوره ی نادری بپردازد مقاله ی بسیار مختصر او به هیچ وجه ، اطلاعات خوب و مبسوطی درباره ی شهرمرو در دوره های مورد نظر نداشته استو در واقع این مقاله از نگاهی گذرا و مختصر درباره ی تاریخ و تحولات مرو فراتر نمی رود.
اهمیت تحقیق
مرو یکی از مهمترین شهرهای ایران در طول تاریخ بوده است و به همین دلیل آگاهی و اطلاع از تاریخ این شهر در طی دوره های مختلف برای روشن شدن بخشی از تاریخ محلی ایران ، اهمیت ویژه و خاصی دارد از طرف دیگر ، این شهر در قلمرو تمامی سلسله های ایرانیتا دوره ی قاجاریه قرار داشته است و برای روشن شدن زوایای تاریک و ناگفته ی تاریخ هر یک از این سلسله ها ، پرداختن به تاریخ و تحولات سیاسی چنین شهرهایی لازم است با اینکه ، مرو در عرصه ی تاریخ سیاسی ایران ، قدمتی طولانی و بسیار کهن دارد نسبت به شهرهایی چون نیشابور و غیره کمتر مورد توجه،محققان و پژوهشگران قرار گرفته است و در واقع سهم مرو از مطالعات جامع و کامل تاریخی ،بسیار کم است به همین دلیل ، این تحقیق بر آن است تا به تاریخ و تحولات این شهر از دوره ی باستان تا روی کار آمدن صفویان بپردازد از طرف دیگر ، از آنجایی که این پژوهش ، تاریخ طولی مرو رامورد بررسی قرار می دهد تسلسل و یکپارچگی ای در مطالعات تاریخی مربوط به این بخش ایجاد می کند که خواننده را از مراجعه به سایر تحقیقات در رابطه با تاریخ مرو در دوره های مورد نظر بی نیاز می کند.
مشکلات و مبهمات تحقیق
یکی از مشکلات عمده ی تحقیق این است که این تحقیق به بررسی تاریخ مرو در یک دوره ی زمانی بسیار طولانی از دوره ی باستان تا دوره ی صفویان پرداخته است این موضوع باعث می شد تا حجم منابع ،تحقیقات و آثارمطالعاتی ، جهت گردآوری مطالب،بسیار زیادومدت زمان این مطالعه ، نسبتاً طولانی باشد از طرف دیگر ،علی رغم اهمیت مرو در طول تاریخ ،گزارش های نسبتا کمی درباره ی این شهر در منابع و جود داردو این مشکل باعث می شود تا در برخی موارد ، نویسنده نتواند آنگونه که باید درباره ی اوضاع سیاسی و تمدنی ، فرهنگی و غیره شهر،مطالب و گزارش های کافی ارائه دهد. یکی دیگر از مشکلات تحقیق عدم دسترسی به منابع روسی درباره ی مرو،تاریخ و جغرافیای تاریخی آن است. در صورت وجود این منابع ، آنها به خوبی می توانستند کاستی های اطلاعاتی محقق را پوشش داده ویا اطلاعات مکمل مناسبی دراختیار قرار دهند.
روش تحقیق
مانند بیشتر مطالعات و پژوهش های تاریخی ، روش تحقیق و گردآوری مطالب در این کار به شکل کتابخانه ای و اسنادی می باشددر واقع سعی شده است تا تاریخ این شهر به شکل روایی ، پیش روی خواننده قرارگیرد و درموارد لازم ازاستدلال ها و شیوه ی علی-معلولی نیز در تبین مطالب استفاده شود.
ادبیات تحقیق
در نگارش این تحقیق از دو دسته عمده از اطلاعات استفاده شده است گروه اول ، منابع دست اول است. استفاده از این دسته از منابع بر حسب دوره های مختلف تاریخی و در درجه ی اول با ارجحَیت قائل شدن به منابع نگارش یافته در همان دوره ودر مورت نبود چنین منابعی ، بوسیله سایر منابع صورت گرفته است .
گروه دوم ، تحقیقات وآثار پژوهشگران درباره ی این شهرمی باشد استفاده از این منابع به دو دلیل صورت گرفته است. اول اینکه ، برخی از این تحقیقات به منابع و اطلاعاتی استناد کرده اند که در دسترس گردآورنده قرار نداشته است به عنوان نمونه،گزارش هایی که بارتولد از منابع محققین روسی در اثر خود آورده است از جمله ی این اطلاعات و گزارش هاست. دوم ، نظرات این محققان ،گاهی جهت توصیف علی- معلولی حوادث مفید بوده و به همین دلیل نیز مورد توجه و استفاده قرار گرفته است. از میان منابعی که در این تحقیق مورد مطالعه و استفاده قرار گرفته است ، می توان به موارد زیر اشاره کرد.
1-زین الاخبار
این کتاب ، اثر ابوسعیدعبدالحی بن ضحاک بن محمودگردیزی است این کتاب ، شامل تاریخ عمومی جهان است و از آفرینش جهان تا روزگار مولف ادامه می یابد و شامل تاریخ داستانی ایران ، اشکانیان ، اسکندر ، ساسانیان ، سیرت رسول و خلفا و اخبار امرای خراسان تا زمان مولف و نیز شامل طاهریان،صفاریان و سامانیان می باشد. اهمیت کتاب در این است که گردیزی بخش مربوط به امرای خراسان را از کتاب مفقود((التاریخ فی اخبارولاﺓ خراسان))،اثر ابوعلی سلامی بیهقی نیشابوری گرفته است که در سال 300 ق ، در دربار چغانیان می زیسته و از ادیبان معروف زمان خود بوده است. در اطلاع از تاریخ مرو در قرون اولیه ی اسلامی ، کتابگردیزی یکی از منابع بسیار مهم و قابل توجه می باشد و به دلیل متن روان و سلیس آن به راحتی مورد استفاده خواننده قرار می گیرد.
2-راحه الصدور و آیهٌ السرور در تاریخ آل سلجوق
این اثر ، تالیف محمدبن علی بن سلیمان راوندی می باشد که در سال های پایانی قرن ششم به تالیف آن مبادرت نموده است کتاب راوندی یک اثر بسیارمهم درباره ی سلجوقیان می باشد. نویسنده ، این کتاب رابه شکل تاریخ سلسله ای سلجوقیان به نگارش درآورده است و در آن به وقایع زمان هر یک از سلاطین سلجوقی براساس ترتیب جلوس آنان بر تخت سلطنت پرداخته است. فصل پایانی این کتاب به امور غیرسیاسی اختصاص و به عنوان نمونه به شکار ، شراب ، تیراندازی و غیره اشاره دارد راحة الصدور با بخشی به عنوان خاتمه پایان می یابد متن کتاب ، دارای نثری روان و راحت می باشد نگاه نویسنده در بیشتر موارد ، توام با بی طرفی و غیرجانبدارانه است از آنجایی که کتاب به وقایع دوران سلجوقیان اختصاص دارد درباره ی تاریخ و تحولات مرو اطلاعاتی در این اثر وجود دارد که در روشن شدن اوضاع این شهر در دوره ی سلجوقیان بسیار موثر است.
3-تاریخ بیهقی(تاریخ مسعودی)
این اثر گرانمایه ، تالیف ابوالفضل محمدبن حسین بیهقی است موضوع اصلی این کتاب ،تاریخ سلطنت مسعودبن محمودبن سلجوقی است ، اما در آن ،اطلاعات بسیار مفیدی ، راجع به دیگرموضوعات تاریخی مندرج است. از جمله ، این کتاب ، اطلاعاتی درباره ی تاریخ غزنویان پیش از مسعود ، سامانیان ، سلجوقیان ، صفاریان وغیره ذکر می کند و نیز اطلاعات بسیار گرانبهایی ، مربوط به تاریخ ادبیات بدست می دهد. کتاب با نثری روان و شیرین به نگارش درآمده است و در بخش تاریخ مرو ، اطلاعات و گزارش های خوبی درباره ی چگونگی افتادن این شهر و خراسان بدست سلجوقیان دارد.
4-تاریخ جهانگشا
نویسنده ی این اثر عطاملک جوینی است که آن را در سال 658 ق به پایان رساند جوینی که یکی از صاحب منصبان برجسته دولت بود (نایب در بین النهرین) ، با توجه به تجربیات شخصی ،گزارش های ثبت شده در دیوان و روایاتی که در میان مردم شایع بود ، مطالب تاریخی خود را نوشت جلد نخست کتاب درباره تاریخ امپراطوری مغول از نخستین اردوکشی چنگیزخان تا مرگ گیوگ قا آن است جلد دوم ، تاریخ خوارزمشاهیان و نیز حکام و جانشینان چنگیز خان در ایران را تا سال 657 ق ، دربرمی گیرد و جلد سوم ، تاریخ لشگرکشی هلاکو به ایران (656 ق-654 ق)را شامل می شود. این کتاب ، منبع بسیار مهمی برای اطلاع از مرو در دوره ی خوارزمشاهیان ، آستانه ی حمله ی مغول و اوضاع شهرها و مناطق ایران پس از حمله ی سپاهیان مغول و ایلغار آنان به از جمله ، مرو است.
5-جغرافیای حافظ ابرو
جغرافیای حافظ ابرو ، متعلق به مورخ بزرگ دوره ی تیموریان ، شهاب الدین عبدالله بن لطف الله ، مشهور به حافظ ابروست کتاب جغرافیای حافظ ابرو به اشاره ی شاهرخ میرزا تالیف یافته و دارای دو جلد است. بخش اول آن ، جغرافیای عمومی و بخش دوم ، جغرافیای خراسان و نیز تاریخ این منطقه در آن ذکر شده است. این اثر ، دارای امتیازات و محاسن خاصی است. به عنوان نمونه ،حافظ ابرو وقتی که جغرافیای یک شهر و مناطق وابسته به آن شهر ذکر می کند به تاریخ آن شهر نیز تا حدی اشاره دارد ، اما در جلد دوم که به جغرافیای خراسان می پردازد ، تاریخ خراسان را به صورت مشروح از صدر اسلام تا روزگار خود ذکر می کند شهر مرو در جغرافیای حافظ ابرو در جلد دوم و با عنوان ((اما مرو و آنچه مضاف است بدان ، ماخان))،آورده شده است نویسنده در زیر عنوان مرو ، مطالب بسیار مفیدی درباره ی تاریخ مرو ، اوضاع مرو در دوره ی مغول و ایلخانان و نیز در دوره ی تیموریان دارد که به روشن شدن بخشی از تاریخ این شهر در دوره های مورد بحث و تغییر و تحولات این شهر قبل و بعد از حمله ی مغول کمک می کند.
فهرست مطالب:
مقدمه
بخش اول:جغرافیای تاریخی مرو
فصل اول:جغرافیای تاریخ مرو در دوران باستان
فصل دوم:جغرافیای تاریخی مرو
بخش دوم:تاریخ سیاسی مرو از دوره ی باستان تا روی کارآمدن صفویان
فصل اول:تاریخ سیاسی مرو در دوره ی باستان
فصل دوم:تاریخ سیاسی مرو از آغاز دوره ی اسلامی تا حمله ی مغول
مرو در دوره ی خلفای راشدین
مرو در روزگار امویان
مرو از قدرتیابی عباسیان تا پایان طاهریان
اوضاع مرو در روزگار سامانیان
مرو در زمان غزنویان
تحولات سیاسی مرو در زمان سلجوقیان
مرو از ورود سلجوقیان تا روی کارآمدن سلطان سنجر
مرو در زمان سنجر
تحولات سیاسی مرو در دوره ی خوارزمشاهیان
فصل سوم:تاریخ سیاسی مرو از تهاجم مغولان تا روی کارآمدن صفویان
سیمای مرو در دوره ی مغولان و ایلخانان
مرو از هجوم مغولان تا تشکیل دولت ایلخانان
مرو از روی کارآمدن ایلخانان تا دوره ی تیموریان
اوضاع سیاسی مرو از سقوط ایلخانان تا روی کارآمدن صفویان
مرو در دوره ی فترت سقوط ایلخانان تا روی کارآمدن تیمور
اوضاع و تحولات سیاسی مرو در دوره ی تیموریان
بخش سوم:تاریخ فرهنگ و تمدن
فصل اول:تاریخ فرهنگ و تمدن مرو از آغاز تا پایان ساسانیان
آشنایی با مفاهیم فرهنگ و تمدن
تاریخ فرهنگ و تمدن مرو در دوره ی باستان
فصل دوم:تاریخ فرهنگ و تمدن مرو از سده ی نخستین اسلامی تا هجوم مغولان
اوضاع فرهنگی و تمدنی مرو در قرون اولیه ی هجری
فرهنگ و تمدن مرو در دوره ی سلجوقیان و خوارزمشاهیان
فصل سوم:تاریخ فرهنگ و تمدن مرو از هجوم مغولان تا روی کارآمدن صفویان
اوضاع فرهنگی و تمدنی مرو در دوره یمغولان و ایلخانان
تاثیر تیموریان بر فرهنگ و تمدن شهر مرو
نتیجه گیری
فهرست منابع
شامل 168 صفحه فایل word قابل ویرایش