این فایل در قالب ورد و قابل ویرایش در 75 صفحه می باشد.
فهرست
فصل اول:
گذری بر تحولات پوستر در جهان و ایران
۱-۱- مقدمه پوستر
۱-۲ تاریخچه پوستردر جهان
۱-۲-۱ تأثیرات ژول شره و لوترک در پیشبرد پوستر
۱-۳ تاریخچه پوستر در ایران
۱-۳-۱ تاریخچه پوستر بعد از انقلاب
۱-۴ اعلان های عامیانه مذهبی
فصل دوم:
ماهیت پوسترو کاربرد آن
۲-۱ ماهیت پوستر و کاربرد آن
۲-۲- طراحی پوستر
۲-۳ عوامل مؤثر در طراحی پوستر
۲-۴ ویژگی های فنی طراحی پوستر
۲-۵ کاربرد حروف در پوستر
۲-۶ ویژگی های یک پوستر مناسب
۲-۷ فواید آموزش از طریق پوستر
پوستر
- نتیجه گیری
- منابع و مآخذ
فصل سوم:
گزارش پروژه عملی
منابع و مآخذ
J.M.Brock mann , A History of visiual communication, newyork , thames and Hudson 1971 p.54
John Barnicoat , poster A conicise History newyork thames and Hudson INC 1989 P.97
Muller Brockman ,History of posters ABC Zurich – ۱۹۷۱ –p 14
وصائلی، زیبا، گذری بر تاریخ پوستر- پایان نامه کارشناسی، الزهرا دانشگاه الزهرا، سال۸۵
محسنی، مهدی ،هنر پوستر در ایران، مجله صنعت چاپ ممیز،مرتضی،کتاب طراحی اعلان
سپهر، مسعود، مبادی سواد بصری، تهران انتشارات سروش، سال ۶۸، صفحه۸۷
مور، آلف،محدوده ناشناخته عملکرد پوستر، ترجمه مریم ابوالحسنی، مجله تصویر
هنر پوستر :
در سه دهه آخر قرن نوزدهم میلادی بر اثر تحولات مصورسازی و پیوند نزدیکی که بین نقاشی و چاپ برقرار شده بود، پدیده تازه یی موسوم به پوستر یا آفیش بوجود آمد. امروزه پوسترهای مصور با بهره گیری از حروف متنوع، طراحی و نقاشی و عکاسی، بمنزله نمونه های کاملاً پیشرفته یی از هنر گرافیک نوین شناخته می شوند. گو اینکه پوسترسازی، شاخه یی از گرافیک است، ولی با سایر رشته های هنرهای تجسمی نیز پیوند متقابل دارد.درواقع در تاریخ صدساله پوسترسازی این هنر و سایر هنرهای تجمسی دارای تأثیرات متقابل و تبادل امکانات بوده اند.
سرچشمه پوسترها را همچون مصورسازی، در گذشته های دور می توان جستجو کرد. به یک معنا نقش برجسته های آشوری، ایرانی و رومی نوعی پوستر بوده اند. زیرا رویدادهایی را به روایت تصویر، توصیف می کردند.
که درواقع تبلیغی برای دستگاه حاکم بود. بعلاو ه در مصر و روم باستان ساختن آگهی های همگانی یا اعلامیه های دیواری معمول بوده است.و
یکی از قدیمی ترین آگهی هایی که مکشوف شده، پاپیروسی است که پاداش برای برگرداندن یک برده فراری در مصر را اعلام می کرد. آگهی هایی نیز از قرون وسطی باقی مانده که روی پوست نوشته می شد حتی برخی ازاینها دارای تصویر نیز بوده اند.
آگهی همگانی چاپی از اواخر قرن پانزدهم میلادی ظاهر شد. از قرن شانزدهم به بعد نمونه هایی از آگهی های چاپی چون اعلامیه های دولتی و ….. که اکثراً متشکل از حروف چاپی بودند، رایج گشت اما فن چاپ می بایستی مراحل پیشرفته تری را طی کند تا امکان پیدایش پوستر مصور رنگی فراهم گردد.
البته چاپ رنگی و گسترش آن به تنهای دری هنر پوسترسازی مؤثر نبود، بلکه زندگی در شهرهای بزرگ و صنعتی، و نوع جدیدی از ارتباطات همگانی که به همراه خود آورد، عامل اصلی بود.
آگهی های نمایش اولین نمونه های آگهی دیواری بودند که ضمن تحول، اصول و قواعد پوسترسازی را پی ریزی کردند. در اوایل قرن نوزدهم در برخی کشورهای اروپایی، بخصوص در انگلستان، بر تعداد تماشاخانه ها افزوده شده بود و مردم از نمایش استقبال می کردند
در این زمان به تماشاخانه قبض هایی میدادند که هم کارکرد بلیط را داشت و هم برنامه در آنها توضیح داده می شد. قبض های مذکور با حروف چاپی معمول در مطبوعات چاپ می شدند ولی در صفحه آرایی آنها دقت زیاد مبذول می گردید.
بعدها با بزرگتر شدن ابعاد قبضها، آنها را بر دیوارها می چسبانیدند و بدین طریق «آگهی های نمایش» به صحنه ظهور رسید. در طرح و صفحه آرایی آگهی های مذوبور مهارت های خاصی بکار می رفت تا تنوع و فراوانی مطلب، حالت خشکی و یکنواختی بوجود نیاورد. به این منظور از انواع بسیار متنوع حروف چاپی که ابداع شده بود، استفاده های مناسب می کردند و گاهی نیز تصویر کوچکی بر آن می افزودند. صفحه آرایی این نوع آگهی ها، خاصه در هنر پوستر انگلستان بنحوی استمرار یافت و حتی امروزه هم اثرات خود را بر جای گذاشته است.
تدریجاً آگهی های همگانی از آگهی های مربوط به تماشاخانه ها فراتر رفت و تبلیغات مغازه ها، جراح ها ، وسایل حمل ونقل و مسافرت را در بر گرفت.
در این آگهی ها، گاهی حروف چاپی بصورت یک منحنی در بالای صفحه تنظیم میگردید، و سایر مطالب بطرز زیبا و چشمگیری در صفحه آگهی گنجانده می شد. به مرور در این ها تصویر هم ظاهر گشت و ارتباط بین حروف و تصاویر مورد توجه قرار گرفت. بدین منوال فن پوستر مصور تولد یافت.
۱-۲ تاریخچه پوستر در جهان
پوسترها آثار میرایی هستند اما پاره ای از آنها در عین گذرابودن نیز ماندنی اند.
پوستر نخستین هنرپاپ و نخستن فرم هنری بود که به چیزهای زندگی عادی به شیوه خاص خویش یعنی بی پروایی محض و پیش پا افتادگی محض پرداخت . پوستر هنری برونگر است.
درهنگام طراحی یک پوستر باید در مرحله اول موارد استفاده آن موردنظر قرار گیرد.
امروزه اکثر ارتباطات روزمره وابسته به تبلیغات است، تبلیغاتی همگانی و مؤثر در زندگی، تبلیغاتی برای به جریان افتادن و پیشرفت ارتباطات، عرصه خدمات و کالاها، و….. ، تبلیغاتی برای فراخوانی، هشداردادن، بازداشتن، تشویق و ترویج کردن و ….. و مؤثرترین ابزار تبلیغاتی که می تواند جوابگوی تمامی این مسائل شود پوستر است، که در دید همگان عرضه می شود و بدلیل قابلیت و گنجایش موارد بیشتری که در مورد موضوع دارد بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد.
محل نصب پوستر،جنس پوستر، چگونگی انجام مراحل تکنیکی و چاپ پوستر، وسایل نصبی پوستر و ….. از مجموعه عواملی است که در این پژوهش به آنها می پردازیم.
« اختراع لیتوگرافی بوسیله آلویس سن فلدربین سالهای ۱۷۹۸- ۱۷۹۶ میلادی هنر پوستر را به مرحلة جدید رساند و آثار با تیراژ بالا چاپ شدند. مشخص ترین پوستر چاپ شده که با تیراژ زیاد انتشار یافت، در انگلستان توسط ویلیام کاکاستون تهیه شد. لیتوگرافی رنگی در سال ۱۹۲۷ اختراع شد که مهمترین تحول در تاریخ پوستر است. از پوستر بعنوان وسیلة ارتباطی مؤثر و با تنوع بی پایان استفاده شد. در اواخر قرن ۱۸ زمان پیشرفت واقعی پوستر بود. در اکثر پوسترهای ایندوره حروف و شعار در بالای تصویر نمایان بود. پوستر در نیمه دوم قرن ۱۹ در کشورهای اروپایی رواج قطعی پیدا کرد.[۱]»
طراحی پوستر و انگیزه آن شکوفایی و رونقی بود که در وضع کشورها بوجود آمد و آنها فرصت داشتند تا به توسعه صنایع خود از راه ایجاد مراکز تفریحی گوناگون بپردازند. نیاز به طراحی پوستر برای جلب نظر مردم به تولیدات آنها بود.
« دهة ۱۸۵۰ و ۱۸۴۰ میلادی اوج تحول پوستردر اروپا محسوب می شد. کاپیلو که کاریکاتوریست و چهره ساز بود را پدر پوسترمدرن می دانند او معتقد بود که پوستر قبل از هر چیزی باید بیان گرافیکی داشته باشد و بوسیله خطوط و رنگها همیشه نمودار ارادة قوی باشد تا بتواند حرکت ایجاد کند.
در انگلستان در سال ۱۸۷۵ میلادی مارک استیسی با استفاده از کلیشة چوبی پوستری برای تبلیغ را طراحی کرد. کم کم پوستر مورد توجه هنر دوستان قرار گرفت بطوریکه در سال ۱۸۸۴ میلادی نمایشگاهی از پوسترها در پاریس برگزار شد و اولین کتاب در مورد پوستر نیز به قلم مندرون نوشته شد سپس در سال۱۸۹۰ میلادی در نیویورک نمایشگاهی از پوستر در معرض دید عموم قرار گرفت. هنرمندانی که نقش مؤثری در پوستر داشتند، مانند تولوزلوترک بود که موضوع اصلی کارهای وی شرح وقایع داخلی مردم بود. او تجربة شخصی خود را بصورت دراماتیک درآورد و از پوستر بعنوان وسیله ای برای بیان آن استفاده کرد. آثار او بیشتر طرح های فکاهی بودند. پوستر مورد توجه مردم و هنرمندان قرار گرفت و نمایشگاههای متعددی برای نشان دادن آثار برگزار شد. در سال ۱۸۹۵ میلادی نمایشگاهی از پوستر در لندن برگزار شد.تا دهة ۱۹۲۰ میلادی همة پوسترهای مصور بوسیلة هنرمندان تصویرگری می شد. اما در این پوسترها بتدریج از شیوه های عکاسی نیز استفاده شد. بطوریکه مدرسه طراحان سوئیس را میتوان بعنوان اولین طراحان در زمینة استفاده از عکاسی در طراحی پوستر معرفی کرد. مخصوصاً هانس فینلسر که در مدرسة هنر زوریخ تدریس می کرد نقش مهمی را دراین مورد داشت.هربرت ماتزنیز پوسترهایی برای جلب جهانگردان طراحی کرد و در این رابطه پیشگام بود. پوسترهای او در نگاه اول رنگی بنظر می رسیدند ولی در اصل عکس سیاه و سفید بودند که بطور رقیقی رنگ آمیزی شده بود.[۲]
استفاده از تکنیک های مختلف مثل ایربراش، فتوگرافیک، بکاربردن روشهای مختلف در حروفچینی و سیستم پیشرفته چاپ و تخصصی شدن نحوة طراحی پوستر، هنر پوستر را متمایز میکند.
« سوئیس با یکپارچه کردن و توسعه دادن میراث گذشتگان خود به عنوان معتبرترین مرکز طراحی گرافیک در اواخر دهة ۵۰ بود.
پوستر به صورت امروزی که ما می شناسیم در سه دهة آخر قرن ۱۹ در فرانسه متولد شد با آثاری توسط افرادی مانند تولوزلوترکLAUTREC و ژول شره CHERET بوناردBONNARD و هوراسل ورنهNERNET بوجود آمد وتحولاتی که صنعت چاپ و عکاسی و لیتوگرافی بوجود آوردند همگام با پیشرفت این صنایع، پوستر نیز تا به امروز روند تکاملی خود را طی کرده است».[۳]
بیان تصویری در پوستر و رشد آن انواع مختلفی از پوستر را بو جود آورد.از جمله: پوسترهای تبلیغاتی و تجاری که از بدو شروع و رواج پوستر تا دهة اول قرن بیستم ادامه داشت و پوسترهای اجتماعی و سیاسی که از جنگ جهانی اول مورد استفاده قرار گرفت.
ژول شره را پدر پوستر میدانند. پیشگامان این هنر در کوششهای خود برای تلفیق مقاصد هنری و تبلیغی به ضرورت طراحی ساده و قوی که پیام معین را بلافاصله وبا صراحت به مخاطب برساند، پی بردند. پس از جنگ جهانی دوم هنر پوستر رشد چشمگیری کرد.
در طراحی پوستر هدف این است که پیام به صورت گسترده پخش شود. طراح پس از ارزیابی موضوع و ایجاد روش مناسب پیام مزبور را به صورت تصویر ارائه میدهد.
۱-۲-۱ تأثیرات ژول شره و لوترک در پیشبرد پوستر
« علیرغم انتقال جنبشهای هنرهای تجسمی در قرن بیستم به وسایل ارتباط جمعی، گاهی اوقات ماهیت و محدودیت های پوستر بر نوع و جهت نقاشی نیز تأثیر داشته است. اولین بار که پوستر چنین نقشی را ایفا کرد سال ۱۸۷۰ میلادی، یعنی سال پیدایش پوستر بود.
ژول شره(Jules Cheret ) ۱۹۳۳- ۱۸۳۶ میلادی در سال ۱۸۶۶ میلادی شروع به تهیه پوسترهای رنگی با چاپ سنگی در چاپخانه شخصی اش در پاریس کرده بود.
به نظر می رسد ترکیب پوستر از این زمان آغاز شد و این بخاطر دو تکامل بود:
۱- پیشرفت های فنی در چاپ سنگی
۲- حضور خود ژول شره
گرچه روش چاپ سنگی در سال ۱۷۹۸میلای بوسیله آلویس سن فلدردر اتریش اختراع شده بود اما سالها این روش تکمیل نشد، تا اینکه در سال ۱۸۴۸ میلادی ممکن گردید که تعداد صفحات چاپ شده به ده هزار۱۰۰۰۰ عدد در ساعت برسد. ده سال بعد ۱۸۵۸ میلادی، شره اولین طرح رنگی خود را با استفاده از چاپ سنگی تهیه کرد، ولی سهم واقعی شره، در تاریخ پوستر زمانی آغاز شد که بعد از ۷ سال اقامت در انگلستان به پاریس بازگشت و بوسیله دستگاه جدید انگلیسی که براساس طرح آلویس سن فلدرطراحی شده بود، شروع به تهیه پوستر های خود نمود.
شره طرح های خود را مستقیماً بر روی سنگ می کشید. این مسئله باعث احیای چاپ سنگی بعنوان وسیله ای شاخص و خلاق گردید.»[۴]
گرچه اعلانات عموماً سابقه ای بس طولانی و ریشه در روزگاران باستان دارند ولی واقع بینانه تر از آنند که بتوان از مثالهای چاپ شده بوسیله ویلیام ککستون در انگلستان در سال ۱۴۷۷ میلادی بعنوان آغاز تحول و پیشرفت این اعلانات نام برد. در قرن هفدهم در فرانسه قانونی وجود داشت، مبنی بر اینکه نصب اعلانات بدون مجوز قبلی ممنوع بود. بدستور لوئی چهاردهم تابلوهایی بصورت تخت بر دیوارها نصب می شوند از آن زمان جایگاههای اعلانات ساخته شده از چوب در فرانسه معمول گشت.
در سالهای پیش، اعلان تبلیغاتی تصویری راجع به چترهای تاشو مربوط به سال ۱۷۱۵ میلادی پیدا شده یا اعلان تصویری زوجی جوان در حال نوشیدن مشروب بدست آمده که مربوط به سال ۱۸۰۰ میلادی می باشد. هر دو تصویر از فرانسه به دست آمده و اندازه هیچکدام از آنها از یک صفحه کتاب بزرگتر نبوده است.
تأثیر شره زمانی زیاد شد که نقاش های جوان به این نکته پی بردند که پوستر، بخاطر ماهیتش نوعی تندنویسی کوتاه است که در آن عقاید را میتوان بصورت ساده و مستقیم بیان کرد.
نفوذ پوسترهای شره برای همیشه بعنوان پایه های اولیه در این جهت شناخته شدند. آنها دقیقاً روح دوران معروف به آخر قرن نوزده را نقل میکنند.، اما آن را به دنیای موهوم سبک تمثیلی منتقل کرده و به تعبیری هنرمندانه ، از زندگی مردم کوچه و بازار که در آن پوسترها ظاهر شدند، می پردازند. در مقابل تولوزلوترک تأکیدی بر عکس آثار شره داشت.
سبک او برای شرح وقایع داخلی زندگی مردم بود. سهم لوترک در توسعه سبک پوستر بیشتر شد. او تجربه شخصی خود را بصورت دراماتیک درآورده و از پوستر بعنوان وسیله ای برای بیان آن استفاده کرد. آثار وی براساس کاریکاتور، نگاهی آمیخته با طنز و ترکیبات ساده تخت و خطوط تزئینی چیزهایی بود که او میتوانست در یک پوستر بیان کند.
اما قادر نبود آنرا به طرز ساده و مستقیم مطرح سازد. پوسترهای او دارای محیط مرئی وسیعی می باشد که کمتر در نقاشی هایی از همان موضوع به چشم می خورد.
«لوترک کارهایش را مدیون سبک شره دانسته، بطوریکه پوسترهای خود را نمونه کاملی متأثر از آثار وی میدانست.[۵]»
پوسترسازان دیگری که در این حرفه فعالیت جدی داشتند و در کتابهای تاریخ هنر با اسم و سابقه آنها مواجه شده ایم که در حوصله این پایان نامه نمیگنجد و علاقمندان می توانند به منابعی چون کتابهای یوهانس گوتنبرگ نوشته گیسکه ماتیاس که توسط مرتضی رهبانی ترجمه شده است و چاپ کتاب توسط منوچهر پسیان صورت گرفته و کتابهای زیاد دیگری در زمینه تاریخچه پو.ستر و چاپ مراجعه کنند.
در هر صورت با گذشت زمان طراحی پوستر ها نیز تغییر کرده و ساده و ساده تر شد و از حالت نقاشی های سنتی پا فراتر گذاشته و هنر پوسترسازی شخصیتی مستقل یافت.
با این وجود، تغییر از سبک سنتی، پیروی از طبیعت و جهش بسوی سبک جدید توصیف و آرایشی ساده، آزادی تازه ای بود که در طرح پوسترها وجود داشت.
۱-۳ تاریخچه پوستر در ایران
« در ایران نیز طراحی پوستر روند تکاملی داشت. اولین پوستر در زمینة سینما کار شد که برادران سروری آنرا طراحی کردند. در سالهای دهة ۱۳۱۰ شیوه ای بوجود آمد به این شکل که پلاکاردهای کوچکی را در شهر می گذاشتند و از این شیوه در اروپا برای تبلیغ تئاتر استفاده می شد.نوع دیگر تبلیغ که در ایران معمول بود نصب پوستر روی تخته های چوبی در اندازه های متفاوت و قراردادن آن در گذرگاههای پر رفت وآمد بود. در آن دوره طراحان پوستر همه نقاش بودند و طرح گرافیک و پوستر به عنوان یک حرفه هنوز شناخته نشده بود. از شهریور سال ۱۳۲۰ هجری شمسی به بعد کار مطبوعات بعلت آزادی نسبی که و جود داشت رونق گرفت وتبلیغات تجاری از سال ۱۳۲۵بوجود آمد در این دوره تأسیس سازمان های تبلیغاتی گسترش یافت. در طول سالهای ۱۳۲۵ و ۱۳۲۷ هجری شمسی انتشار مجلات و نشریات که مطالب آن بیشتر ادبی و فرهنگی بود رشد کرد. سالهای ۱۳۲۷ تا ۱۳۳۴ هجری شمسی پیشرفت های حرفه ای تبلیغات اوج گرفت در این مورد شرکتهای وارداتی بزرگی شروع به کار کردندو شرکت های مختلف ایرانی و امریکایی در تهران تأسیس شدند و برای جلب مسافرین نیز تبلیغات وسیعی انجام شد. منصور پاکزاد یکی از کسانی بود که طراحی پوستر برای جلب جهانگردان را برعهده داشت هنر گرافیک تحرک و جستجو و نوآوریهای خود را با به میدان آمدن هنرمندانی چون ممیز، بریرانی، فرشید مثقالی، و قباد شیوا و دیگران شروع کرد.
در سال ۱۹۶۸ میلادی پوسترهای فرهنگی زیادی طراحی شدند و هنرمندان بسیاری با خلاقیت خودشان آثار ارزنده ای بوجود آوردند. شورای فرهنگ CNC خانة آمریکا اتحادیه ملی نویسندگان و هنرمندان کوبا(UNEAC ) و بنیاد ملی صنعت جهانگردی INTT نیز مسئولیت انواع پوسترهای فرهنگی را برعهده داشتند که امروزه نیز فعال هستند.[۶]» بعضی از پوسترها از فرهنگ بومی وسنتی تأثیر می گیرند. این طرز تلقی که پوتسر را در مرز میان هنر ناب و یا واسطة ارتباط بصری قرار می دهد، دست هنرمند را در نوآوری از اسلوبهای بدیع باز می گذارد و نتیجه آنکه فرهنگ بصری در کشور ارتقاء می یابد.
از سالهای ۱۳۴۰ هجری شمسی هنر پوستر به شکل امروزی با آثار ممیز و چند طراح گرافیک با استعداد وارد مرحلة تحول جدی شد. مشارکت در فعالیت های اجتماعی و تبلیغ آثار فرهنگی و هنری برای ارتباط و تبادل اطلاعات است و پوسترسازان از دستآوردهای هنر گرافیک معاصر، گرایش های مخلتف مدرن و نقش مایه های سنتی انواع روشها و اسلوبهای رایج بهره گرفتند.
پوستر برغم محدودیت ذاتی اش مانند سایر هنرها شیوه ای حساس و انعطاف پذیر و عمیق را برای بیان، استفاده می کند و طرز نگرش هنرمند به واقعیت را نشان می دهد. گرایشهای شخصی و سلیقه ها در گذر زمان پابرجا می ماند و هویت خود را حفظ می کند و این هویت نکته ای برجسته ای می باشد که در پوسترهای ایران و پوسترهای مربوط به گردشگری بخوبی نمایان است.
۱-۳-۱ تاریخچة پوستر یا اعلان در ایران بعد از انقلاب
اعلان کلمه ای است عربی که واژة انگلیسی آن« پوستر» کم کم در زبان فارسی محاوره ای امروزه ایران به مفهوم آگهی دیواری که ا ز حدود رایج کوچکتر نباشد جا افتاده است. واژة دیگری که برای این مفهوم البته در سطحی محدودتر رایج است« آفیش» می باشد که فرانسوی است و این هر دو واژه بیشتر در دانشکده های هنری به جامعه راه یافت.واژة سومی که در کتابهای هنری برای همین مفهوم مورد استفاده قرار می گیرد« پلاکات» یا
« پلاکارت» است که در زبان آلمانی و روسی همین معنی را دارد ولی در ایران مفهوم خاصی پیدا کرده و آنرا به طومارهای بزرگی که روی آن شعار مینویسند و در
راهپیمایی ها حمل می کنند اطلاق می نمایند و یا برای تبلیغات چندمتری فیملهای سینمایی که در قسمتی از ساختمان سینما بطور معمول در بالای در ورودی دیده می شود.
تاریخچة اعلان در ایران را میتوان به دو دوره تقسیم نمود:
الف: اعلانهای مذهبی که درایران قدیم متداو ل بوده و سابقه ای بیش از ۱۵۰ سال دارد بعبارتی می شود، شروع تاریخ بکارگیری اعلان را از این زمان به بعد در نظر گرفت که براساس نیازهای جامعه و نوع سفارشات مردم آن روزگار ساخته و عرضه می شد. یکی از خصوصیات مهم اعلانهای آن زمان، عامیانه بودن آنهاست که به دلایلی همچون گذشت زمان و نبودن صنعت چاپ نمونه های بسیار محدودی از آنها باقی مانده است.زیرا که طراح وسیله ای نداشت تا به کمک آن اعلان را به تعداد زیاد تکثیر کرده و به افراد بیشتری ارائه دهد، در نتیجه با وجود امکانات محدود ابتدایی تنها چند نسخه تهیه و در اختیار سفارش دهندگان می گذاشت. نمونه های بجای مانده از دوره های شروع اعلانهای تبلیغاتی،عمدتاً مربوط به زمان صنعت چاپ سنگی در ایران می شود هنگامی که چاپ تازه در عهد قاجار وارد شده بود و بدلایلی چون کیفیت بد نوع چاپها و تکثیر مکرر آنها و نامطلوب بودن شیوة فنی چاپ، آثاردر خور اهمیتی باقی نمانده است.
نخستین اعلانهای تبلیغاتی که برای نصب روی دیوارها تولید شده بود، هیچگونه طرح و تصویری در آنها مشاهده نمی شد و تنها از چندین سطر مطلب و یک کلمه اعلان یا اطلاعیه در بالای آن بصورت متقارن شکل میگرفت بسیاری از آنها با خط نستعلیق و نسخه اصلی به روش لیتوگرافی« چاپ سنگی» تکثیر شده بود.
گفتنی است که خط نستعلیق برای دورخوانی مناسب نیست ولی عملکرد این نوع آگهی های دیواری یک رنگ در آن روزگار بگونه ای بود که بیننده که شرایط زندگی اش بطور معمول اجازه می داد به اعلان نزدیک شود و آنرا بخواند یا از یک نفر با سواد بپرسد که چه نوشته شده. گاهی تزئیناتی مانند کادر و حاشیه و بعضی علامات تأکید کننده یا تزئینی در این اعلانها دیده میشد که اگر خطاطی بود از روحیه تذهیب صفحات قرآن و کتابهای دینی در تزئین صفحه استفاده می کردند و اگر چاپی بود از علائم تزئینی چاپی فرنگی که همراه صنعت چاپ به ایران آمده بود بهره می جستند. روحیه حاکم بر این نوع آگهی های دیواری متقارن بود که در تمام موارد به طور کامل به چشم می خورد. نسبت سفیدی و سیاهی چشم نواز بوده و روحیة حاکم بر کتابهای خطی را داشت. در این دوره تفاوتی میان آگهی های دیواری و آگهی های روزنامه ها دیده نمی شود و هر دو آنها شرایط لازم گرافیکی را برای کاربرد خود ندارند.
عنصر رنگ نیز در این گونه اعلانها بکار می رفته که متشکل از رنگهای سبز و قرمز و زرد می باشد.
ب: اعلانهایی که فرم و ساختاری امروزی داشته و روشها و واسلوب کاری اش را برپایة کاری پوسترسازی غرب بنا نهاده است. این نحوة نگرش بر پوسترسازی در دورة قبل از انقلاب اسلامی، بعلت حمایت های رژیم پهلوی از الگوهای بیگانه شدت و شتاب بیشتری بخود گرفت. تاریخچه ای که برای این اعلانها قائل هستند همان اطلاعیه های چاپی دولتی و غیردولتی است که برای رسانیدن پیامها به معرض دید افراد در سطح شهر نصب می شده است. اعلانهایی از قبیل اطلاعیه هایی مربوط به نظام وظیفه و … این نوع آگهی ها معمولاً دارای عناصر بصری زیبا و جالب نبودند و تنها از بهم پیوستن و ترکیب یکنواخت حروف ساخته می شد.بعلت محدودیت صنعت چاپ در آن زمان حتی پوسترهای مدور نیز از کیفیت پائینی برخودار بوده و از لحاظ هنری ارزش چندانی ندارند. در نخستین پوسترهای تصویری، سراسر سطح پوستر با تصویر اشغال می شود و در قسمت های خلوت طرح، نوشته می آید.
ندارند. مدتها گذشت تا طراحان دریافتندکه اگر سوژة تصویری جای کمتری در آگهی دیوار استفاده کند به امکان دورخوانی بهتری دست خواهند یافت.در اوایل، اعلانهای سیاسی فرهنگی عمدتاً از جانب دستگاههای دولتی چاپ می شد و سپس منتشر شده و غالباً هم جنبة رسمی وتبلیغاتی آنها بر سایر جوانب هنریشان رجحان داشته است.
پوسترسازهای حرفه ای هنوز بوجود نیامده بودند و نقاشان در این دوره در کنار فعالیتهای هنری خود مبادرت به طراحی اعلان می کردند. به همین جهت است که در این پوسترها گرایش زیادی از جهت تکنیک و شیوة کار به نقاشی ملاحظه می شود.به مرور زمان از میان همین نقاشان کسانی پیدا شدند که به هنر گرافیک روآورده و مرزهای شاخص نقاشی و گرافیک را از هم تمیز داند. کوششهای این هنرمندان و فارغ التحصیلان مدارس هنری داخل و خارج از کشور بود که قلمرو هنر پوسترسازی را در ایران وسیع کرده و به آن تنوع بخشید.
ازسوی دیگر همزمان با رشد تکنولوژی و صنعتی شدن شهرها و در نتیجه تولیدات بیشتر، احتیاج به تبلیغات در همة زمینه ها احساس می شد و این خود دلیل محکمی بود برای سفارشات بیشتر به پوسترسازی تجاری همینطور در کنار اینها، پوسترهای جلب سیّاح و توریست، پوسترهای فرهنگی و هنری، اینک دیگر سفارش پوستر مختص به دستگاههای هنری نبود بلکه قسمت بزرگی از سفارشات و خواسته ها به بخشهای گوناگون خصوصی مرتبط میشد. بدین منوال شاهد گسترش روزافزون پوسترسازی در گذر زمان هستیم. اما در عین حال پوسترساز ناچار بود، قیود بسیاری را نه فقط از لحاظ ممنوعیت های سیاسی بلکه از لحاظ سلیقه درخواست کنندگان بپذیرد.
بطورکلی تا قبل از انقلاب اسلامی پوستر همچون سایر هنرها نتوانست استقلال واقعی خود را بیابد وهنری باشد که گویای فرهنگ، آداب و رسوم و مذهب باشد.با گرایشات شدید جامعه بسوی فرهنگ و ظواهر غرب، لاجرم سفارشات نیز برای طراحی پوستر از چنینی سلیقه هایی منتج می شد،علایقی چون مصرف زندگی و پیروی از شیوه ها و اصول بیگانه در همة جوانب زندگی، شکل دهنده ترکیب و ساختار پوستر می شد واز آنسو خود پوسترهای طراحی شده راههای رنگارنگی می شدند.برای تبلیغ فرهنگ غربی که تمامی این عوامل در نهایت باعث انحراف شدید وذوق جامعه می شد.
با این و جود به نمونه های جالبی از هنر پوستر ایرانی در سالهای گذشته برخورد می کنیم که غالباً درمحدودة آگهی های فرهنگی قرار می گیرند و مربوط به تبلیغات فیلمها و نمایشها، کتابها و غیره هستند. توفیق هنری این پوستر بیشتر از آنروست که هنرمند پوسترساز فارغ از تحصیل سفارش دهنده می تواند فکر و سلیقه وفن خود را بهتر ارائه دهد.
شروع فعالیت های اینگونه از پوسترها، با شکل کم و بیش امروزیش از ابتدا با کار خارجیان آغاز شد. دو برادر مهاجر از لهستان و بعد ازا ین دو مهاجر دیگری از کشور سوئد که در تهران برای خود آتلیه ای مستقل ایجاد کرده بودند، پوسترهایی که بیشتر جنبة تبلیغاتی در آنها وجود داشت به بازار عرضه می کردند، اما چندان مورد توجه مردم قرار نگرفت. شاید علت این عدم جذب نبود ماشین های چاپی مناسب که بتواند پوسترها را در قطع بزرگ در اختیار مشتریان قرار دهد علت مهمتر از آن بیگانگی این طراحان با فرهنگ جامعة ما بوده باشد. بعد ازشهریور ۱۳۲۰ ابتدا تئاتر آذربایجان که در تبریز افتتاح شد برای برنامه های خود بطور منظم، پوسترهایی ساده به چاپ میرساند که در آن نام نمایشنمامه، اسامی هنرپیشگان و تاریخ اجرای آن، با نقوشی تزئینی بر روی کاغذهای کاهی الوان وجود داشت شکل این پوسترها ادامه همان تراکتها و اعلانهای کوچک معمولی بود اما چون از قطع بزرگتری برخوردار بود، میتوان آنها را اولین نمونه های پوسترهای ایرانی دانست بعد از تئاتر آذربایجان، تئاتر های تهران و بعد مؤسسات تبلیغاتی و سیاسی از پوستر به عنوان یک عامل مؤثر و جذب کننده در تبلیغاتشان بهره جستند. این حدود زمانی بود که پوسترها آهسته به جامعه ما راه یافتند. بخصوص که این دوره مصادف بود با گشایش دانشکدة هنرهای زیبا وتدریس دروسی با عنوان«کمپوزیسیون تزئینی» که در آن طراحی پوستر بعنوان یکی از موضوعات درسی، برای دانشجویان تدریس می گردید.
بدلیل اینکه مروجین اولیه پوسترسازی به شیوة امروزین یا خود تحصیل کرده غرب بوده و یامتأثر از هنر غربی بوده اند، در نتیجه آثارشان متأثر از دیدگاهشان بود. افرادی چون برادران« سروری» و « تالبرگ» از هنرمندان روسی تقلید می کردند و تدریس درسی چون کمپوزیسیون تزئینی در دانشکده هنرهای زیبا خانمی فرانسوی بود که طبیعتاً تعلیماتش نیز متأثر از هنر پوسترسازی کشورش بود.
نتیجه اینکه، پوسترهای منتشرشده در آن زمان در بردارندة فرهنگ وسنت اصیل ایرانی نبود و برای همین هیچکدامشان با ذوق و سلیقه راستین مردم قرابتی نداشت. طبعاً بر همین اساس مشتری چندانی هم نمی توانست داشته باشد.بعد از مدتی حدوداً در سالهای ۱۳۳۰ با فارغ التحصیل شدن دانشجویان رشته های هنری، تجربیات تازه ای در کارها نمودار شد که میتوان چند شیوة کاری را در پوسترسازی ایران در آن دوره مشخص کرد.
الف: بعلت رواج نمایش فیلمهای سینمایی ساخت کشورهای هند و آمریکا، شیوة پوسترسازی سینمایی که بصورت تک اعلان بزرگی بر سر در بالای سینما نصب می شد و نیز با رنگ روغن روی بوم اجرا می شد، متداول بود. البته لازم به ذکر است که خود این اعلانها متأثر از اعلانهای سردر سینمایی همان کشورها بود.
بعدها با گذشت زمان بجای نمایش یک فیلم در یک سینما، نیاز به نمایش همان فیلم در سینماهای مختلف بوجود آمد که در این دوره باعث رواج فن چاپ سیلک اسکرین می گردید.
ب: نوع دیگر، پوسترهای سیاسی بود که تحت تأثیر پوسترهای سیاسی جنگ جهانی دوم و بخصوص پوسترهای روسی قرار گرفت.
این دسته از پوسترها همیشه از طرف دولت و بخاطر جشنها وحوادث سیاسی روز سفارش داده می شد و از همان ابتدا بعلت دخالت های نادرست مقامات حکومتی و عدم آزادی کافی هنرمند، جای رشد پیدا نکرد.
ج: شیوة سوم پوسترهای تجاری است که پیشرفت قابل ملاحظه ای نداشته است، زیرا سلیقة طراحان نقش مؤثری را در ترتیب پوسترسازی بر عهده نداشت. این پوسترها که اکثراً توسط سازمانهای تبلیغاتی و مدیران بدون تخصص سفارش داده می شد اجازه فکر مستقل و هنرمندانه را از طراحان میگرفت ونهایتاً اثری می شد که هر جهت که درخواست کننده بود و از تکنیکهای حرفه ای و پیشرفت زمان خود نیز طبیعتاً خبری نبود. در سال ۱۳۴۰ تا ۱۳۵۰ امکاناتی فراهم شد تا هنر پوسترسازی اوجی بگیرد. از قبیل گشایش کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان که زیر نظر دولت بود، وزارت فرهنگ و هنر، سازمان تلویزیون و انتشار کتب و مجلات و جشنواره ها در این فضاهای گوناگون هنرمندان پوسترساز توانستند تا کارآیی خویش را به نمایش درآورند اما باز می توان اشاره کرد که پوسترها تحت تأثیر مکاتب گوناگونی چون شیوة لهستانی، آلمانی، امریکایی و سوئیسی قرار گرفته بود از هویت گرافیکی ایران خبری نبود. در جریان انقلاب اسلامی، به جهت شکستن سلطة بیگانگان، بازجستهایی به میراث اسلامی در تمام جنبه های فرهنگی هنری و سیاسی ایجاد شد، که در آثار هنری همچون پوسترسازی فرهنگی منجر به یکسری گرایشات به نمادهای سنتی گردید که طراح با استفاده از تجارب و فنون آکادمیک پوسترسازی و رجوع به موتیفها وآثار هنری قدیم، که همان میراث گذشتگان و بخصوص هنر اسلامیست، سعی در طراحی بدین شیوه و اسلوب نمود اما عدم شناخت عمیق جایگاه این سمبلها ونشانه ها و تکرار و بکارگیری غیر لازم و نابجا از آنها، همچنین پیوند نادرست بین ساختار یک پوستر غربی با موتیفها و نشانه های اسلامی باعث شد تا پوسترهای زیادی از عصر حاضر از ساختار و استحکام فرهنگی وهنری والایی برخوردار نباشد.
دانلود پایان نامه گذری بر تحولات پوستر در ایران و جهان
